تفاوت نحله و اجرت المثل چیست ؟

تفاوت نحله و اجرت المثل

در این مقاله قصد داریم تا به تفاوت نحله و اجرت المثل بپردازیم. ابتدا به تعریف مختصری از هر کدام پرداخته ، سپس شرایط دریافت هر یک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

در مقاله « نحله چیست » به طور مفصل به تعریف نحله و  نحوه مطالبه آن پرداختیم. همچنین در مقاله « اجرت المثل ایام زوجیت » به نحوه مطالبه اجرت المثل پرداخته ایم.

شرایط تعلق نحله

برای اینکه تفاوت نحله و اجرت المثل را بهتر متوجه شویم بایستی بدانیم که تحت چه شرایطی نحله به زن تعلق می گیرد؟

تعلق نحله مثل تعلق اجرت المثل مشروط به تقاضای مرد برای طلاق است و همچنین تقاضای مرد نباید ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی باشد.

اگر به هر دلیل امکان تعیین اجرت المثل نباشد (مثل این که زن قصد تبرع و فعالیت رایگان داشته) نوبت به نحله می رسد و نسبت به تعیین نحله اقدام می شود. بنابراین نمی توان هم اجرت المثل گرفت و هم درخواست پرداخت نحله کرد.

زمان مطالبه اجرت و نحله

مطالبه حق الزحمه و نحله «پس از طلاق» پیش بینی شده بود.

ولی از آن جا که این قاعده، علاوه بر این که مبنای صحیح حقوقی نداشت، مشکلاتی برای زن ایجاد می کرد.

برای حل مشکل، نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام دریافت شد و مجمع به موجب «قانون تفسیر تبصره های 3 و 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371»، مقرر کرد:

منظور از کلمه «پس از طلاق» در ابتدای تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب سال 1371 مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از احراز عدم امکان سازش توسط دادگاه است. بنابراین زوجه می تواند قبل از وقوع طلاق حق الزحمه کارهایی را که شرعا به عهده آن ها نبوده و به دستور شوهر و با قصد دریافت حق الزحمه انجام داده با تعیین مبلغی به عنوان نحله را از دادگاه بخواهد.

نحوه اقامه دعوی مطالبه نحله

برای اینکه تفاوت نحله و اجرت المثل را بهتر متوجه شویم بایستی بدانیم که برای مطالبه هر یک به کجا باید مراجعه نمود.

زوجه می تواند به جز دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش که مقدمه ای بر طلاق است، دادخواست اجرت المثل و نحله را مستقل تقدیم دادگاه کند.

بنابراین نیازی نیست که پس از طلاق به این امر اقدام شود.

قبل از طلاق هم مطالبه اجرت المثل و نحله امکان دارد، که در این زمینه استفساریه ای از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تاریخ 2/6/1373 صادر شده است که این نظر را تایید می کند.

بنابراین اگر زوجه قبل از اجرای صیغه طلاق، اجرت المثل یا نحله را مطالبه کند، اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر ، موکل به پرداخت حقوق زن خواهد بود. این قانون تفسیری (ماده واحده فوق) در جهت حمایت ازحقوق زن صادر شده است.

بار اثبات برعهده کیست؟

حال که تا حدودی با تفاوت نحله و اجرت المثل آشنا شدیم باید بدانیم که اثبات دستور مرد به انجام کارهای خارج از وظیفه شرعی بر عهده زن است.

اما اصل بر این است که کارهای خارج از وظیفه شرع بدون قصد تبرع بوده است.

بنابراین زن لازم نیست ثابت کند که برای انجام امور خانه قصد دریافت اجرت داشته است.

با وجود این، برخی حقوقدانان گفته اند:

چون در خانواده های ایرانی زن رایگان کارهای خانه را انجام می دهد، ظاهر و اوضاع و احوال این است که زن به صورت رایگان این وظایف را انجام داده است و اثبات خلاف آن بر عهده زن است.

نحله نیز همان مالی است که اگر زن شرایط گرفتن اجرت‌المثل دوران زندگی مشترک را نداشته باشد، به او بخشیده می‌شود.

البته نحله زمانی به او تعلق می‌گیرد که او از وظایف همسری‌اش تخطی نکرده باشد.

میزان نحله نیز مانند اجرت‌المثل توسط دادگاه معین می‌گردد ولی نیازی به ارجاع موضوع به کارشناس نیست.

دادگاه خود میزان نحله را با توجه به توانایی مالی زوج و همچنین زحماتی که زوجه در طول زندگی مشترک انجام داده است، تعیین می‌نماید.

البته حقوق اجرت‌المثل و نحله فقط در نکاح دائم برای زنان مشخص شده است و این شرایط در ازدواج موقت وجود ندارد.

ماده 58 قانون حمایت خانواده

ماده 58 قانون حمایت خانواده 1392 موادی که به وسیله قانون جدید نسخ می شوند را مورد اشاره قرار داده است. در بند 8 این ماده از قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 21/12/1371 نام برده شده است اما بند (ب) تبصره 6 آن استثنا شده است.

بند (ب) تبصره 6 ماده واحده این قانون مقرر می کند، در غیر مورد بند (الف) با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می کند.

بنابراین اگر چه در قانون جدید حمایت خانواده صحبتی از نحله نشده است اما با تاکید قانون بر اعتباربند (ب) تبصره 6 نحله همچنان قابل مطالبه است.

عدم امکان مطالبه اجرت المثل

در بیان تفاوت نحله و اجرت المثل باید به شرایطی که زن می تواند برای دریافت نحله و یا اجرت المثل ایام زوجیت اقدام کند اشاره نمود.

زمانی تقاضای نحله می شود که شرایط پرداخت اجرت المثل وجود نداشته باشد. شرایطی که اجرت المثل به زن تعلق نمی گیرد عبارتند از :

۱- طلاق به تقاضای مرد باشد.

۲- اگر زوجه تقاضای طلاق بدهد ،نه می تواند تقاضای نحله کند و نه تقاضای اجرت المثل.

۳- علاوه بر این زمانی که مرد تقاضای طلاق کرده باشد اما دلیل این تقاضا تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی باشد و این موضوع ثابت شود باز هم برای زن امکان مطالبه اجرت المثل وجود نخواهد داشت.

در مقابل به استناد ماده 336 قانون مدنی و تبصره آن می تواند اجرت المثل مطالبه کند.