حبس تعزیری چیست ؟

حبس تعزیری

در این مقاله قصد داریم تا درباره حبس تعزیری اطلاعات جامع و کاملی را به شما عزیزان ارائه دهیم. شاید بارها این جمله را شنیده اید که «قاضی، متهم را به چند سال حبس تعزیری محکوم کرد»

اما به راستی منظور از حبس تعزیری چیست؟ چه ویژگیهایی دارد؟ و چه تفاوتی با دیگر حبسها دارد؟

برای یافتن پاسخ این پرسشها ابتدا باید با معنای مجازات و سپس تفاوت مجازاتهای تعزیری و غیرتعزیری آشنا شویم و پس از آن به حبس تعزیری به عنوان یکی از مجازاتهای تعزیری و انواع آن بپردازیم.

حبس تعزیری چیست؟

حبس تعزیری یکی از مجازاتهای تعزیری است که میزان آن در شرع مشخص نشده است.

تعیین میزان آن با قانونگذار است اما در هر صورت، میزان آن نباید از مجازاتهای حدی بیشتر باشد.

در میان مجازاتهای حدی فقط یک نوع حبس وجود دارد که عبارت است از حبس ابد.

برای نمونه یکی از مجازاتهای جرم محاربه، حبس ابد است؛ یعنی افرادی که با در دست گرفتن سلاح و با قصد ایجاد ترس و وحشت

در میان مردم امنیت جامعه را برهم میریزند، مرتکب جرم محاربه شده اند و طبق قانون، قاضی میتواند آنها را به حبس ابد محکوم کند.

بر این اساس میزان حبس تعزیری باید کمتر از حبس ابد باشد و حبس ابد نمیتواند به عنوان حبس تعزیری درنظر گرفته شود.

برای مثال طبق ماده ۷۱۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هرگاه راننده در اثر بی احتیاطی موجب قتل غیرعمدیِ فرد دیگری شود، به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می شود.

در این مورد که حبس از انواع حبس های تعزیری است، قاضی میتواند فرد را یا به شش ماه حبس، یا سه سال حبس یا برای مدتی میان این دو مثلا دو سال محکوم کند.

اما نمیتواند او را به بیش از سه سال یا کمتر از شش ماه حبس محکوم کند.

آثار و مزایای حبس تعزیری

پس از آشنایی اجمالی با حبس تعزیری و اکتفا کردن به این نکته که «هر حبسی غیر از حبس ابد، حبس تعزیری است»، باید به این موضوع مهم پرداخت که تعزیری بودن حبس چه آثاری دارد؟

حبس تعزیری به عنوان یکی از مجازاتهای تعزیری همهی احکام این قسم مجازاتها را دارد. در اینجا به سه اثر مهم تعزیری بودن حبس اشاره خواهیم کرد.

تعویق صدور حکم به چه معناست؟

طبق ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی در صورتی که حبس، تعزیری بوده و میزان آن دو سال یا کمتر از دو سال باشد با وجود برخی شرایط، قاضی میتواند برای مدت ۶ ماه تا ۲ سال صدور حکم را به تعویق بیندازد.

و در این مدت، به جای زندانی کردن فرد برای وی اموری همچون انجام فعالیتهای حرفهای خاص تعیین کند .

و پس از سپری شدن مدت مقرر و بر اساس پایبندی فرد مجرم به دستورات دادگاه، برای فرد حکم صادر کند که

در این صورت اگر فرد به تمامیِ دستورات دادگاه در این مدت عمل کرده باشد، امکان این را دارد که از همه مجازات حبس به طور کلی معاف شود.

در این حالت حبس این فرد حبس تعزیری است و با توجه به اینکه صدور حکم حبس وی به تعویق افتاده است، به این نوع از حبس تعزیری، «حبس تعویقی» گفته می شود.

چه زمانی مجازات تعلیق می شود؟

طبق ماده ۴۱ قانون مجازات اسلامی در برخی از جرایم در صورتی که مجازات تعیین شده برای یک جرم، حبس تعزیری بوده و

میزان آن ۱۵ سال یا کمتر از ۱۵ سال باشد، قاضی میتواند پس از صدور حکم و در صورت وجود شرایطی که قانونگذار تعیین کرده است،

اجرای تمام حبس یا قسمتی از آن را برای مدت یک تا پنج سال معلق نماید.

پس از تعلیق اجرای حبس تعزیری، فرد مجرم به جای زندانی شدن، آزاد می شود و اگر در مدت تعلیق اجرای حبس مرتکب جرم دیگری نشود،

این محکومیت از پیشینه کیفری فرد پاک می شود. در این حالت به این نوع حبس تعزیری، «حبس تعلیقی» گفته می شود.

مجازاتهای جایگزین حبس چه زمانی اعمال میشود؟

به موجب ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی افرادی که در جرایم عمدی به یک سال یا کمتر از یک سال حبس تعزیری محکوم می شوند،

به مجازاتهای جایگزین از قبیل جزای نقدی و انجام خدمات عمومی رایگان محکوم می شوند. این جایگزین های حبس صرفا در مورد حبس تعزیری اعمال می شوند.

در ادامه می توانید چند نمونه از این مجازات های جایگزین حبس را مطالعه بفرمایید.

مجازات حد

حد به مجازات هایی از قبیل شلاق، حبس ابد، اعدام، سنگسار و تبعید گفته میشود که نوع و میزان آن در شرع مشخص شده است.

برای مثال استعمال مشروبات الکلی (شُرب خَمر) جرمی است که دارای مجازات از نوع حد یعنی هشتاد ضربه شلاق است.

علاوه بر اینکه میزان و نوع مجازات حدی در شرع مشخص شده است، موجبات اِعمال این نوع مجازات نیز در شریعت اسلامی احصاء شده است؛

یعنی به طور مشخص تعیین شده است که فرد در صورت ارتکاب چه نوع رفتاری با این نوع مجازاتها رو به رو خواهد شد و نمی توان جز برای آنچه که مشخص شده است، این مجازاتها را اعمال کرد.

مجازات قصاص

قصاص مجازاتی است که برای تعرض و آسیب عمدی یک انسان به جسم دیگران درنظر گرفته میشود و

به موجب آن فردی که آسیب دیده است، به عنوان مجازات از فرد مجرم قصاص میگیرد؛ یعنی عین همان آسیب را به طرف مقابل وارد میکند.

مهمترین تعرض عمدی به جسم دیگران که موجب قصاص مجرم میشود، قتل است. قصاص به عنوان یک مجازات، حقِ مجنی علیه (فرد صدمه دیده) است؛

یعنی برای نمونه اگر فردی به صورت عمدی اعضای بدن فرد دیگر را قطع کند، فردی که عضوی از اعضای بدن وی قطع شده است،

می تواند در قبال دریافت دیه از حق خود در خصوص قطع عضو مجرم بگذرد و گذشت کند.

مجازات حد

دیه مجازاتی است که برای تعرض و آسیب غیرعمدی یک انسان به جسم دیگران درنظر گرفته می شود؛

یعنی اگر فردی به صورت غیرعمدی به جسم انسان دیگر صدمه ای وارد کند باید دیه آن صدمه و آسیب را که در قانون مشخص شده است، به فرد آسیب دیده بپردازد.

برای مثال اگر در حین رانندگی، فردی با انسان دیگر برخورد کند و به وی صدمه بزند، راننده باید دیه مقتول را بپردازد.

مجازات تعزیر

تعزیر به مجازاتهایی از قبیل حبس، جزای نقدی و شلاق گفته می شود که میزان و نوع آن در شرع مشخص نشده است بلکه حاکم (یعنی قانونگذار) حسب مورد نوع و میزان آن را تعیین می کند.

یک نکته مهم در خصوص این نوع مجازات آن است که میزان مجازات تعزیری نمیتواند از مجازاتهای حدی بیشتر باشد.

حبس تعلیقی چیست؟

طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران، حاکم میتواند با وجود شرایط مقرر در این قانون، هرگونه حبسی را همچون حبس بازدارنده و حبس تعزیزی را معلق نماید که به آن حبس تعلیقی گفته می شود.

طبق این ماده از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در زمان صدور حکم هرگونه حبس از سوی حاکم (حبس بازدارنده و حبس تعزیزی)

در صورتی که ضمن صدور این احکام حاکم مقرر دارد که به عنوان مثال اگر محکوم در مدت معینی مرتکب جرم نشود، محکومیت وی لغو خواهد شد

و در غیر اینصورت حبس تعلیق شده وی در مورد او اجرا خواهد شد.