مراحل طلاق توافقی

مقدمه ای بر مراحل طلاق توافقی

در این مقاله قصد داریم تا مراحل طلاق توافقی را به طور جامع و کامل ارائه دهیم. چنانچه نمی دانید برای طلاق توافقی چه مراحلی را باید طی کرد با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

پیش از اینکه به بیان مراحل طلاق توافقی بپردازیم بایستی بدانیم که طلاق توافقی چیست ؟ زمانی که زندگی برای زوجین سخت و دشوار باشد و آنان نسبت به ادامه زندگی تمایلی نداشته باشند می‌توانند به صورت توافقی به زندگی مشترک خود خاتمه دهند و آن‌ها در بسیاری از امور مانند نفقه، ملاقات با فرزندان، حضانت فرزندان، نحوه استرداد جهیزیه، نحوه دریافت مهریه و سایر امور با هم به توافق می‌رسند.

آن‌ها به یکی از شعب دادگاه مراجعه کرده و برای طلاق، درخواستی را تسلیم می‌کنند و پس از روال اداری، از طرف دادگاه، گواهی عدم سازش زوجین صادر می‌شود و آن‌ها با ارائه این گواهی به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق، سردفتر می‌تواند صیغه طلاق را بر آن‌ها جاری سازد و طلاق زوجین در نهایت در دفتر ثبت ازدواج و طلاق نیز ثبت می‌شود.

در این مقاله، طلاق توافقی را از هر جهت مانند تعریف طلاق توافقی، مدت زمان، مراحل، مدارک، شرایط و مزایا و هزینه بررسی می‌کنیم . در مقاله « نمونه دادخواست طلاق توافقی » چند نمونه دادخواست برای این موضوع ارائه داده ایم.

توافق زوجین در تمامی امورات اصل موضوع در طلاق توافقی است

در طلاق توافقی، زوجین نسبت به امورات خود توافق دارند و البته هیچ یک در طلاق گرفتن از یکدیگر مقصر نیستند. در این نوع طلاق، زوجین در مورد بسیاری از امور مانند نحوه و زمان ملاقات با فرزندان، نحوه مطالبه نفقه، مطالبه مهریه، و سایر امور باهم به توافق می‌رسند و توافق آن‌ها در دادگاه ثبت شده و در نهایت براساس قانون به اجرا در می‌آید.

در قانون مدنی جمهوری اسلامی‌ایران، اصلا” طلاقی بنام طلاق توافقی وجود ندارد، ولی در دادگاه‌های خانواده به این نوع طلاق تحت عنوان طلاق مبارات یا خلع اشاره شده است. با گواهی عدم سازش از طرف دادگاه این نوع طلاق برای زوجین جاری می‌شود.

طلاق توافقی و معنای خلع و مبارات

در مقاله « تفاوت طلاق توافقی و طلاق خلع » به تفصیل به تفاوت این دو طلاق پرداختیم. بنابراین در اینجا به ذکر نکاتی کوتاه در این زمینه بسنده می کنیم.

در فقه و حقوق اسلامی، می‌توان دو واژه خلع و مبارات را یافت. خلع از ریشه کلمه ای بنام خلع به معنای کندن و درآوردن است. در طلاق خلعی زوجه با بخشیدن مالی که عوض نام دارد و معادل مهریه یا کمی‌بیشتر از آن است کراهت و بیزاری خود را نسبت به زوج خود اعلام می‌نماید.

در قانون مدنی ایران و در ماده ۱۴۶ طلاق خلعی بدین صورت تعریف شده است:

«طلاق خلعی، طلاقی است که زوجه با دریافت مبلغی از شوهر و با اعلام بیزاری خود نسبت به زوج، طلاق می‌گیرد و مبلغ مذکور ممکن است نسبت به مهریه کمتر یا بیشتر باشد.»

مبارات یعنی بیزاری نسبت به یکدیگر است و با برائت هم خانواده است و مفارقت می‌تواند معنای آن باشد و از آنجایی که زوجین در این نوع طلاق از هم دور می‌شوند به همین دلیل بدان طلاق مبارات هم می‌گویند.

براساس ماده ۱۴۷ قانون مدنی، طلاق مبارات بدین صورت تعریف شده است:

« طلاق مبارات براساس کراهت طرفین بوده ولی مقدار آن از مقدار مهر و محبت زوجین بیشتر است.»

مهم ترین تفاوت بین طلاق مبارات و طلاق خلع این است که در طلاق مبارات، زوجه نسبت به زوج اظهار تنفر و بیزاری می‌کند ولی در طلاق خلع، هردو نسبت به هم اظهار تنفر و بیزاری می‌کنند و بنابراین عوض طلاق نمی‌تواند از مهریه بیشتر باشد.

فواید طلاق توافقی

پیش از اینکه مراحل طلاق توافقی را توضیح دهیم لازم است بدانیم که چرا زوجیت این نوع طلاق را انتخاب می کنند. در واقع فواید طلاق توافقی چیست ؟

در طلاق توافقی هریک از زوجین و خانواده‌هایشان از مزایا و فوایدی برخوردار می‌شوند که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌شود:

1. استرس کمتر فرزندان
2. تنش‌های کمتر در خانواده‌های زوجین
3. احتمال ازدواج مجدد زوجین
4. کمک به کاهش تشکیل پروندهای متعدد در دادگستری
5. دخالت طرفین و خانواده‌های آنان برای صدور گواهی عدم سازش بین زوجین
6. عدم ارجاع مکرر زوجین به دادگستری
7. کمترین زمان ممکن برای صدور جواز طلاق
8. مدت دار بودن این نوع طلاق به مدت ۳ ماه، و مزیت برتر نسبت به طلاق و تهدید زندگی مشترک در امر طلاق

معایب طلاق توافقی

پیش از اینکه به مراحل طلاق توافقی بپردازیم بهتر است بدانیم که این نوع طلاق معایبی نیز دارد. در ادامه به بیان معیاب این نوع طلاق خواهیم پرداخت.

۱) زوجین بعد از دریافت گواهی عدم امکان سازش نسبت به یکدیگر اصلا” دوست ندارند که به دادگاه‌های خانواده به طور مکرر مراجعه کنند و منتظرند تا حکم طلاق در دفتر ازدواج و طلاق به ثبت برسد، به همین دلیل زوجین علاوه بر توافقاتی که کرده اند باید در این مورد هم به توافق برسند تا مشکلات طلاق برای زوجین بیشتر از این هم نشود.

۲) در طلاق توافقی، بسیاری از زوجین به دلیل صرف نظر از حقوق خود، دچار پشیمانی شده و اظهار ندامت می‌کنند.

۳) زوجین نمی‌توانند از مشاوره‌های خانواده‌های خود و سایر مشاوران اجتماعی بهره مند شوند.

۴) زوجین اگر براساس کدورت‌های کوچک و قابل حل از هم طلاق گرفته باشند، طلاق توافقی هرگز راه حل درستی برای این قضیه نیست، بخاطر این که شاید زوجین کودکان و فرزندانی نیز داشته باشند و آن‌ها مهم ترین قربانیان طلاق توافقی هستند.

شرایط محقق شدن طلاق توافقی

در این نوع طلاق، در صورتی که زوجین نسبت به هم سازگاری نداشته باشند، می‌توانند از یکدیگر جدا شوند و از یکدیگربه صورت توافقی جدا شوند و به غیر از این شرایط خاصی برای طلاق وجود ندارد، براساس قانون جدید، مشاوره پیش از طلاق و حکم دادگاه مبنی بر جاری شدن حکم طلاق بین زوجین در دفاتر ثبت ازدواج و طلاق به این شرایط اضافه شده است.

طلاق توافقی در زمان عقد

پیش از اینکه به بیان مراحل طلاق توافقی بپردازیم بهتر است درباره این موضوع نیز صحبت کنیم که آیا در دوران عقد نیز می توان طلاق توافقی گرفت ؟ شرایط طلاق توافقی در دوران عقد به چه صورت است ؟

در صورتی که زوجین هیچ رابطه زناشویی و جنسی برقرار نکرده باشند می‌توان در دوران عقد نیز این نوع طلاق را به انجام رساند، و شرایط این زمان با زمان بعد از طلاق هیچ تفاوتی ندارد. در صورتی که زوجین قبل از برقراری رابطه جنسی، ، توافق نمایند که از هم جدا شوند بنابراین می‌توانند به دفتر ثبت احوال مراجعه کرده و درخواست پاک کردن نام همسر از شناسنامه خود کنند.

وکیل زوجین در طلاق توافقی

یکی ار مراحل طلاق توافقی انتخاب وکیل است. زوجین می توانند در این نوع طلاق مانند سایر طلاق‌ها وکیلی اختیار می‌کنند، بدین ترتیب پروسه طلاق بین ۷ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد. در این صورت اصلا” لزومی‌ ندارد که در جلسات دادگاه حضور یابند و وکیل زوجین می‌تواند از طرف هریک در دادگاه خانواده حضور بیابد.

وکیل می‌تواند در همه مراحل از مشاوره تا اجرای طلاق از طرف زوجین حضور داشته باشد. هرکدام از زوجین باید وکیل خاص خود را داشته باشند و یک وکیل نمی‌تواند هم وکیل زوج و هم وکیل زوجه باشد.

مرجع رسیدگی به طلاق توافقی

تنها دادگاه خانواده براساس ماده ۴ قانون خانواده مصوبه ۱/۱۲/۱۳۹۱ می‌تواند به امور و دعاوی خانواده‌ها رسیدگی نماید و این امور عبارتند از:

نامزدی و خسارت‌های ناشی از برهم زدن نامزدی، ازدواج موقت و دائم و اجازه ازدواج، ازدواج مجدد، شروط ضمن عقد نکاح، جهیزیه، نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت، مهریه، طلاق، رجوع ، فسخ و انفساخ نکاح، تکمین و نشوز، بذل و مدت و انقضای آن، حضانت و ملاقات با فرزندان، نسب، رشد، حجر و رفع آن، ولایت قهری، امور مربوط به ناظر و امین اموال و وصیت در امور مربوط به آنان، قیمومیت، نفقه نزدیکان، امورات مربوط به غایب مفقودالاثر، سرپرستی کودکان بی سرپرست، اهدای جنین، تغییر جنسیت.

مدارک لازم برای دادخواست طلاق توافقی

پیش از انجام مراحل طلاق توافقی بایستی مدارک لازم برای انجام این کار را آماده سازی کنید. اگر دادگاه خانواده، طلاق توافقی بین زوجین را منطقی دانست در این صورت زوجین یا وکلای آن‌ها باید مدارک و مستندات ذیل را تهیه نمایند:

۱) مدارک شناسایی زوجین مانند کارت شناسایی یا شناسنامه
۲) نظر واحد مشاوره خانواده برای دادگاه
۳) گواهی عدم بارداری زن
۴) توافق نامه ای مبنی بر پرداخت یا بذل مهریه، نفقه، تعیین تکلیف حضانت فرزند و …
۵) سند ازدواج زوجین
۶) وکالت نامه محضری در صورت اختیار وکیل (در زمان اعطای وکالت برای طلاق)

مراحل طلاق توافقی و نحوه دادخواست برای طلاق توافقی

از آنجایی که در قانون جدید از خانواده‌ها حمایت شده، مراحل طلاق توافقی براساس رویه قضایی بدین شرح است:

۱) زوجین یا وکلای آن‌ها با در دست داشتن کارت ملی ، شناسنامه، و عقدنامه و کارت عابربانک به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و فرم دادخواستی را بدین منظور تکمیل می‌کنند و کلیه مدارک آن‌ها نیز اسکن شده و امضای الکترونیک زوجین یا وکلای آن‌ها نیز به ثبت می‌رسد، بعد از پرداخت هزینه دادرسی و هزینه‌های دفتر، مدارک زوجین به همراه با فرم دادخواست به مجتمع قضایی ارسال می‌شود.

۲) بعد از چند روز پیامکی به شماره موبایل ارائه شده به زوجین یا وکلای آن‌ها ارسال می‌شود.

۳) در پیامک ارسالی نام شعبه ای که زوجین باید به آنجا مراجعه کنند ذکر شده است، بنابراین زوجین با در دست داشتن مدارک به شعبه مربوطه مراجعه کرده و حضور خود را در شعبه اعلام می‌نمایند و در همان روز باقی مدارک خود را تکمیل می‌کنند.

سردفتر از آن‌ها درخواست می‌کند که به واحد مشاوره مستقر در شعبه مراجعه کنند، زوجین باید هزینه‌های مشاوره دفتر قضایی را پرداخت کنند، مراجعه به واحد داوری نیز یکی دیگر از کارهای این روز است، مراجعه به آزمایشگاه پزشکی قانونی کار مهم دیگری در این روز است و زوجین باید هزینه‌های آزمایشگاه پزشکی قانونی را بپردازند.

نحوه داوری در طلاق توافقی

از آنجایی که ماده ۲۷ قانون مدنی از خانواده حمایت می‌کند بنابراین در طلاق توافقی اصلا نیازی به داوری نیست ولی برخی مجتمع‌های قضایی، داوری را لازم می‌دانند و انجام این کار لازم و ضروری است.

شرایط لازم داوران طلاق توافقی

۱) مسلمان بودن
۲) آشنایی نسبی به مسائل خانوادگی ، اجتماعی و شرعی
۳) حداقل ۴۰ سال تمام
۴) متاهل
۵) عدم شهرت و معروفیت به فساد اخلاقی
۶) معتمد و امین

ارائه گواهی عدم امکان سازش و عدم بارداری در طلاق توافقی

یکی از مراحل طلاق توافقی ارائه گواهی عدم بارداری زوجه است. اگر زوجه به دفتر مجتمع قضایی مراجعه می‌کند باید به عدم امکان سازش با زوج را نیز معترف شود و در همین زمان به باردار نبودن خود نیز اقرار نماید. بنابراین با انجام آزمایش و ارائه گواهی مبنی بر عدم بارداری وی، صیغه طلاق توسط سردفتر بر زوجین جاری می‌شود.

زوجه موظف است که با در دست داشتن یک قطعه عکس سه در چهار به شعبه و آزمایشگاه پزشکی قانونی مراجعه کند و در همان لحظه عکس خود را به شعبه دفتر قضایی و آزمایشگاه واحد مربوطه ارائه دهد.

اگر زوجه یائسه باشد در این صورت ارائه گواهی عدم بارداری وی لزومی‌ ندارد و برای واحد مربوطه دفتر قضایی نیز نیاز نخواهد بود.

مشاوره خانوادگی

یکی از مراحل طلاق توافقی ، مشاوره خانوادگی است. به این دلیل که اگر مشاور می تواند موضوع را به خوبی و خوشی حل کند زوجین را از طلاق توافقی منصرف نماید.

مشاوره خانوادگی جهت جلوگیری از طلاق توافقی لازم الاجراست و مشاور با زوجین صحبت و گفتگو کرده و سعی می‌کند که زوجین به سازش برسند و از جداشدن آن‌ها حتی الامکان جلوگیری نماید.

اگر مشاوره با زوجین موثر واقع نشد در این صورت فرم مربوطه ای در همین زمینه تکمیل شده و در همین ارتباط در مورد مسائلی مانند نفقه زوجه و فرزندان، نحوه پرداخت مهریه، نحوه حضانت فرزندان، نحوه ملاقات با فرزندان، اجرت المثل و سایر حقوق مالی و غیرمالی بین زوجین توافقاتی صورت می‌گیرد و در واحد مشاوره دفتر قضایی این توافقات را امضاء کرده و به زوجین یا وکلای آن‌ها تقدیم می‌شود.

نکته مهم: زوجه باید قسمتی از مهریه یا اموال را به زوج ببخشد و زوج نیز باید این کار را قبول کند تا طلاق به مرحله رجعی شدن نرسد.

گواهی عدم بارداری زوجه

یکی از مراحل طلاق توافقی ارائه گواهی عدم بارداری زوجه است. زوجه برای این که بتواند عدم بارداری خود را ثابت کند باید به آزمایشگاه دفتر قضایی مراجعه کرده و آزمایشی را بدین منظور انجام دهد و گواهی عدم بارداری خود را به دادگاه ارائه نماید، او می‌تواند همراه با زوج یا وکیل او به دادگاه مراجعه کرده و برای حضور در دادگاه نوبتی را رزرو نماید. دادگاه خانواده ممکن است در همان روز تشکیل شود یا این که در روز دیگری دادگاه تشکیل شود.

نکته مهم : اگر زوجه یائسه باشد در این صورت لازم نیست که گواهی عدم بارداری را از آزمایشگاه واحد قضایی دریافت کند و اگر دخولی نیز بر او صورت نگیرد در این صورت لازم است که از دفتر قضایی معرفی نامه ای را دریافت کند تا بتواند به پزشکی قانونی مراجعه کند و گواهی دوشیزگی خود را دریافت کرده و در نهایت آن را به دفتر شعبه دادگاه ارائه کند.

در صورتی که زوجین تمایل به حذف نام یکدیگر از شناسنامه داشته باشند در این صورت رای دادگاه با نامه پزشکی قانونی مبنی بر دوشیزه بودن زوجه و عدم مدخوله بودن او پیوست می‌شود که به همین موازات نوع طلاق از خلع به طلاق بائن غیرمدخوله تغییر می‌کند.

از آنجایی که بسیاری از زوجین نسبت به این امر بی اطلاع هستند بنابراین باوجود دوشیزه بودن زوجه باز هم گواهی عدم بارداری او را به دفتر قضایی ارائه می‌کنند و نمی‌توانند نام همسر خویش را از شناسنامه حذف کنند.

نحوه بررسی پرونده طلاق توافقی در دادگاه و صدور گواهی عدم امکان سازش

زوجه پس از این که در دادگاه حضور یافت دادگاه سعی می‌کند که میزان علاقه زوجه به زوج را احراز کند و در همین روز به نتایج مشاور خانوادگی و توافقات انجام شده بین زوجین نیز توجه می‌کند.

نکته مهم: اعتبار گواهی عدم سازش برای ارائه به دفتررسمی ازدواج و طلاق سه ماه است و از زمان تاریخ ابلاغ رای قطعی و رای نهایی دفتر ازدواج و طلاق شروع می‌شود. اگر در مدت زمان مذکور گواهی عدم سازش به دفتر ازدواج و طلاق تسلیم نشود، یا زوجین در مدت زمان مذکور به دفترخانه مراجعه نکنند و مدارک خود را ارائه نکنند، اعتبار گواهی صادره نامعتبر است.

دادگاه در رای خود نوع طلاق را مشخص کرده و در همین رای عدم رجعی بودن طلاق نیز مشخص می‌شود و این موارد به زوجین ابلاغ شده و زوجین نمی‌توانند نسبت به رای دادگاه درخواست تجدیدنظر یا فرجام خواهی کنند، زمانی که دادنامه قطعی شد، طرفین باید در زمان مقرر به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کنند.

نحوه اجرای صیغه طلاق

مرحله نهایی از مراحل طلاق توافقی احرای صیغه طلاق است. سردفتر ازدواج و طلاق بعد از محرز کردن دادنامه و با توجه به کلیه نکات شرعی، و پذیرش وکالت زوجه از طرف زوج در امر طلاق، صیغه طلاق را جاری می‌کند و هزینه دفتر نیز باید پرداخت شود و در نهایت این امر در شناسنامه زوجین مشخص شده و دفتر ثبت ازدواج و طلاق، سند طلاق زوجین را صادر می‌کند.

نکته: مهم ترین شرایط مرد در زمان طلاق عبارتند از: سلامت عقل و اختیار و قصد و اهلیت او و در مورد زن نیز، شامل طهر غیرمواقعه می‌شود بدین معنی که زوج و زوجه هیچ نزدیکی باهم نداشته باشند و شاهدان طلاق هم باید از سلامت عقل برخوردار باشند.

نکته : از آن جایی که ماده ۳۵ از خانواده حمایت کرده، در صورتی که زوج در زمان مقرر در دفتر ثبت ازدواج و طلاق حاضر شده و مدارک خود را مبنی بر عدم سازش را ارائه نماید و اگر در همان زمان زوجه در مدت یک هفته در دفتر حاضر نشود، دفتر ثبت ازدواج و طلاق به زوجین اخطار می‌دهد که در مهلت مقرر در دفتر حضور داشته باشند و در صورتی که زوجه در دفتر حضور پیدا نکند، صیغه طلاق جاری شده و در نهایت مراتب به زوجه اطلاع داده می‌شود.

اخطاریه دفتر ثبت ازدواج و طلاق برای زوجین تا زمان حضور در دفتر نباید بیش از یک هفته باشد. در صورتی که محل اقامت زوج یا زوجه مشخص نباشد با چاپ آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار به آنان اطلاع رسانی می‌شود یا این که براساس درخواست کننده، دفتر سعی می‌کند که با آنان ارتباط برقرار کند و هزینه مربوطه باید توسط درخواست کننده پرداخت شود.

عدم اجرای گواهی عدم سازش

از گفته‌های فوق الذکر مشخص می‌شود در صورتی که زوجه در دفتر ازدواج و طلاق حضور نداشته باشد و زوج گواهی عدم سازش را به دفتر تسلیم کند در صورت صیغه طلاق بین زوجین جاری می‌شود و طلاق منتفی نمی‌شود ولی اگر زوج در دفتر حضور نداشته باشد و علی رغم حضور زوجه، طلاق امکان پذیر نیست و گواهی عدم سازش اجرا نمی‌شود.

نکته مهم: براساس ماده ۳۶ قانون حمایت از خانواده، در صورتی که از قبل گواهی عدم سازش بین زوجین صادر شده باشد و زوجه بنا به دلایلی نتواند در دفتر ثبت ازدواج و طلاق حاضر شود و وکالت بلاعزل داشته باشد در این صورت سردفتر می‌تواند صیغه طلاق را بر زوجین جاری کند و عدم حضور زوجه مانعی برای انجام این کار نیست.

نکته مهم: براساس ماده ۳۸ قانون فوق الذکر، براساس مقررات طلاق رجعی، صیغه طلاق بر زوجین جاری می‌شود و مراتب صورت جلسه می‌شود ولی زمانی که گواهی عدم سازش تعیین کننده است دو نفر شاهد باید در دفتر حضور داشته باشند تا سکونت زوجه را در منزل مشترک او با زوج تایید کنند، مگر در مواردی که زوجه درخواست کند که درخواست طلاق به ثبت برسد.

در صورتی که زوج به زوجه رجوع کند، صورت جلسه باطل و اگر چنین کاری صورت نگیرد صورت جلسه تکمیل شده و در نهایت به ثبت می‌رسد. زوجین، سردفتر، شاهدان حاضر در جلسه این صورت جلسه را امضاء می‌کنند.

بنا به درخواست زوجه هر دو گواهی طلاق و عدم رجوع به او اعطا می‌شود. اگر مدت عده منقضی نشده باشد و زوج به زوجه رجوع نکند، درخواست طلاق در دفتر ثبت ازدواج و طلاق ثبت می‌شود.

نکته مهم: زوجین می‌توانند در همه مراحل طلاق توافقی، وکیلی را اختیار کرده و کلیه امور را به او واگذار کنند.