قانون سفته

مقدمه ای بر قانون سفته

در این مقاله قصد داریم تا درباره قانون سفته اطلاعات جامع و کاملی را به شما عزیزان ارائه دهیم. ابتدا به تعریف سفته و نحوه نوشتن سفته پرداخته و سپس درباره قوانینی که برای سفته وجود دارد را مورد بررسی قرار می دهیم.

تعریف سفته

سفته سندی است که به سبب آن امضا کننده متعهد می‌شود تا در موعد مقرر یا عندالمطالبه مبلغی را در وجه حامل یا یک فرد معین بپردازد.

نکات قانونی در مورد سفته و اجرا گذاشتن آن

سفته به عنوان یک وسیله اعتباری نقش مهمی در تامین کوتاه‌مدت منابع سرمایه گذاری ایفا می‌کند و به خصوص شرکت‌ های بزرگ با کمک آن مشکلات مالی جاری خود را نزد بانک ها مرتفع می‌سازند.

اما استفاده از سفته و نا آگاهی از قانون سفته و این تصور که سفته به عنوان سندی که به راحتی خریداری می‌شود و تبعاتی ندارد، برای مردم مشکلاتی ایجاد کرده است. برای اطلاع از قانون سفته با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

سفته سندی است که به موجب آن امضاء کننده متعهد می‌شود تا در موعد مقرر یا عندالمطالبه مبلغی را در وجه حامل یا یک فرد معین یا به حواله کرد او بپردازد. سفته علاوه بر امضا یا مهر متعهد، باید مشخص‌کننده مبلغ تعهد شده، گیرنده وجه و تاریخ نیز باشد.

در چه مواردی از سفته استفاده می شود؟

برخی از مواردی که از سفته استفاده می شود عبارتند از:

• به عنوان وسیله پرداخت در معاملات غیرنقدی و این امر در معاملات کالا‌های مصرفی بسیار رایج است.
• بانک‌‌ها و موسسات اعتباری نیز از این اسناد برای اعطای وام و تقسیط بازپرداخت آن استفاده می‌کنند و در مقابل پرداخت وام به مشتری، از او سفته مطالبه می‌کنند.
• در قرارداد‌هایی که شرکت ‌ها و موسسات اداری با پیمانکاران منعقد می‌کنند، سفته ابزاری ارزان و مطمئن برای تضمین اجرای تعهدات است.

نحوه تکمیل سفته در قانون سفته

سفته یکی دیگر از قراردادهای تجاری است که به واسطه آن، شخص صادر کننده موظف است مبلغ تعیین شده را در زمان مقرر یا به صورت عندالمطالبه پرداخت نماید.

خرید سفته از رایج ترین کارها است، به همین جهت عامه مرد برای آن اهمیتی قائل نیستند. اما اگر قوانین و مقررات این گواهی تجاری به درستی رعایت شود، مزیت های فراوانی به همراه خواهد داشت.

طبق قانون سفته ، سفته در ایران به دلیل سختی در وصول کردن آن تقریبا از رده خارج شده است و مردم برای مبادلات خود از چک استفاده می کنند. اما کماکان افرادی هستند که برای معاملات خود از سفته استفاده کنند.

قبل از تحویل سفته چه نکاتی باید رعایت گردد ؟

به عنوان شخصی که صادر کننده سفته است می بایست پس از مهر و امضاء و قبل از تحویل دادن نکات زیر را رعایت فرمایید:

فسخ تمبر مالیاتی

برای دریافت اوراق سفته بانک به نسبت مبلغ مورد نظر از شما مبلغی را دریافت می کند. و در اصلاح قانونی می گویند شما سفته را خریده اید. اما امروزه جایگزین فسخ تمبر مالیاتی شده است.

قید کردن تاریخ صدور سفته

تاریخی را که فرد صادر کننده سفته را به طرف مقابل خود می دهد.

ثبت مبلغ معین برای سفته

مبلغی که در حاشیه سفته نوشته شده است حداکثر مبلغی است که شما می توانید تضمین به پرداخت آن کنید. ضمناً نوشتن مبلغ به حروف در سفته الزامی است.

تعیین گیرنده وجه

در این قسمت شما باید نام کسی که سفته را به نفع او صادر می کنید را بنویسید و یا از عبارت وجه حامل استفاده کنید. اگر نمی خواهید سفته شما در بازار دست به دست بچرخد از نوشتن وجه حامل خودداری کرده و اسم شخص را ذکر کنید.

تعیین تاریخ تادیه سفته

تاریخ بازپرداخت سفته را می توان به صورت قرارداد یا عندالمطالبه قرارداد و یا برای آن یک مهلت تعیین کرد.

هر سفته یک فرم چاپی مخصوص به خود دارد و حاوی مندرجاتی است که باید به درستی آن ها را کامل نمود.

مطابق ماده ۳۰۸ قانون تجارت، برخی از این نکات از شرایط اساسی اعتبار سفته می باشد و عدم رعایت آن ها سفته را از سندیت و اعتبار می اندازد. مانند مهر و امضاء، مبلغ، گیرنده وجه و تاریخ پرداخت ولی سایر مندرجات سفته مانند مکان تأدیه و . .. از سندیت و اعتبار سفته نمی کاهند ولی قید آن ها ضروری است.

مطالبی که باید در سفته قید شوند

بطور کلی طبق قانون سفته، مطالبی که در سفته باید قید شود شامل موارد زیر می باشد:

نام و نام خانوادگی گیرنده وجه : مطابق ماده ۳۰۷ قانون تجارت، در سفته، گیرنده وجه شخصی است که سفته در وجه یا به حواله کرد او صادر می شود و قید نام او ضروری است. ولی سفته را بر خلاف برات، صادر کننده نمی تواند به نام و به نفع خودش صادر نماید.

نام و نام خانوادگی صادر کننده وجه: این قسمت نیز در سفته باید کامل شود.

مهر یا امضاء صادر کننده: عدم درج مهر یا امضای صادر کننده، سفته را از سندیت و اعتبار ساقط می کند.

تاریخ صدور: نیازی نیست تاریخ صدور سفته به تمام حروف نوشته شود ولی قید روز، ماه و سال تاریخ صدور سفته ضروری است و الا سفته اعتبار ندارد.

مبلغ سفته: بند ۱ ماده ۳۰۸ قاون تجارت، تعیین مبلغ سفته را با تمام حروف ضروری دانسته است ولی عدم رعایت این شرط، سفته را از اعتبار نمی اندازد زیرا از شروط اساسی محسوب نمی شود.

تاریخ پرداخت: مطابق بند ۳ ماده ۳۸ ذکر تاریخ پرداخت در سفته ضروری است و می تواند عندالمطالبه، به وعده معین و یا به رؤیت باشد که در ادامه مفصلا به توضیح آن خواهیم پرداخت.

مکان تأدیه: مکان تأدیه نیز باید در سفته ذکر شود ولی مطابق ماده ۳۰۸، از مندرجات ضروری سفته محسوب نمی شود و عدم ذکر آن منجر به ازبین رفتن اعتبار سفته نمی شود.

تمبر مالیاتی: تمبر مالیاتی هزینه ای است که بابت خرید هر برگ سفته باید پرداخت کرد و نرخ آن بر حسب مبلغ اسمی هر سفته متفاوت است.

آدرس محل اقامتگاه صادر کننده: این قسمت نیز باید تکمیل گردد ولی در ماده ۳۰۸ به عنوان شروط اساسی از آن ذکر نشده است.

محل پرداخت سفته: نیز باید ذکر گردد ولی عدم ذکر آن لطمه ای به اعتبار سفته نمی زند.

سفته بدون نام

سفته بدون نام، نوعی دیگر از نحوه تنظیم سفته است. در این حالت، در تنظیم سند این امکان وجود دارد که بدهکار، سفته ‌ای را که صادر می‌کند، بدون ذکر نام طلبکار به وی بدهد که در این صورت فرد می‌تواند خود در زمان سر رسید اقدام یا به شخص دیگری حواله کند.

طبق قانون سفته ، منظور از عبارت حواله کرد در سفته به این معنی است که به شخص دارنده این اختیار را می‌دهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند، ولی اگر حواله کرد، خط خورده شود، دارنده سفته نمی‌تواند آن را به دیگری انتقال دهد و فقط باید خود برای دریافت وجه آن اقدام و یا از طریق پشت نویسی آن را به شخص دیگری واگذار کند.

نحوه پشت نویسی سفته

پشت نویسی سفته مانند چک برای انتقال سفته به شخص دیگر یا دریافت وجه آن است. اگر پشت نویسی برای انتقال باشد، دارنده جدید سفته از کلیه حقوق و مزایایی بهره مند می‌شود که به سفته تعلق دارد.

شایان ذکر است که انتقال سفته با امضای دارنده آن صورت می‌گیرد. همچنین دارنده سفته می‌تواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت دهد که در این صورت باید عبارت « وکالت برای وصول» قید شود.

سقف سفته

طبق قانون سفته ، هر برگ سفته، سقف خاصی برای تعهد کردن دارد، به طور مثال اگر روی سفته‌ درج شده باشد «بیست میلیون ریال» یعنی آن سفته حداکثر برای تعهد دو میلیون تومان دارای اعتبار است و با آن نمی‌توان به پرداخت بیش از دو میلیون تومان تعهد کرد.

واخواست سفته چیست؟

طبق قانون سفته ، اگر متعهد سفته در موعد سررسید از پرداخت مبلغ مندرج در آن خودداری کند، دارنده سفته مکلف است به موجب نوشته ‌ای که واخواست یا اعتراض عدم تادیه گفته می‌شود، ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ وعده سفته اعتراض خود را اعلام کند .

دارنده سفته باید برای واخواست به دادگاه مراجعه و نسبت به تنظیم و ارسال آن برای صادرکننده سفته اقدام کند و طبق قانون تجارت از تاریخ واخواست ظرف مدت یک سال برای کسی که سفته را در ایران صادر کرده و مدت ۲ سال برای کسانی که سفته را در خارج از ایران صادر کرده اند، می‌تواند اقامه دعوی کند.

در صورتی که دارنده سفته به تکالیف قانونی خود اقدام نکند، حق اقامه دعوی علیه پشت نویس و ضامن پشت نویس را ندارد و از امتیازات اسناد تجاری بهره مند نمی‌شود.

اجرا گذاشتن سفته

طبق قانون سفته ، برای وصول وجه سفته از ۲ طریق می‌توان اقدام کرد:

۱. از طریق اجرای اسناد رسمی: در صورتی که دارنده به وظایف قانونی خود عمل کرده باشد، می‌تواند علیه صادر کننده، پشت نویس و ضامن به اجرای اسناد رسمی واقع در اداره ثبت مراجعه و توقیف اموال اشخاص مذکور و وصول طلب خود را درخواست کند.

۲. از طریق مراجع قضایی دادگستری: در خصوص اجرا گذاشتن سفته باید در نظر داشت که دارنده سفته با تقدیم دادخواست حقوقی علیه یک یا تمام مسئولان سند تجاری اقامه دعوی می‌کند و در صورتی که به محکومیت قطعی صادرکننده منجر شود و اموالی از محکوم تحصیل نشود، می‌تواند به استناد قانون نحوه اجرای محکومیت‌‌های مالی، بازداشت شخص محکوم را تقاضا کند.

امروزه تهیه سفته کار دشواری نیست و حتی در دکه های روزنامه فروشی هم قابل تهیه است. ولی باید در نظر داشت که خرید آن از بانک، خطر جعلی بودن و یا پرداخت مبلغی گران تر از بانک را به دنبال دارد. لذا با تهیه سفته از بانک، می توان از این خطر ها جلوگیری نمود.

قیمت و مالیات سفته

طبق قانون سفته ، هر سفته یک مبلغ اسمی دارد که برروی فرم چاپی آن مندرج است و فقط تا همان میزان، می توان برروی آن مبلغ نوشت. برای مثال جهت صدور سفته ای به مبلغ ده میلیون تومان باید سفته ای تهیه نمود که مبلغ اسمی آن کمتر از این میزان نباشد.

قیمت هر ورق سفته نیز بر اساس مبلغ اسمی آن متفاوت است که به عنوان مالیات از افراد دریافت می شود.

برای مثال برای تهیه سفته ای که مبلغ اسمی آن صد و پنجاه میلیون میباشد، بر اساس تعرفه مصوب ۱۳۹۸ باید هفت هزار و پانصد تومان به عنوان مالیات پرداخت نمود.

عدم رعایت قانون سفته

طبق قانون سفته، اگر فاقد امضاء یا مهر باشد، سفته سندیت ندارد یعنی حتی یک سند عادی هم نیست.

در صورتی که سفته فاقد تاریخ باشد: سفته به رؤیت محسوب می شود. یعنی تاریخ رویت چک، تاریخ صدور محسوب می شود.

در صورتی که سفته فاقد محل پرداخت باشد: محل صدور، محل پرداخت محسوب می شود.

در صورتی که سفته فاقد محل صدور باشد: سفته همچنان معتبر خواهد بود ولی اعتبار اسناد تجاری را ندارد و فقط یک سند مدنی است و محلی که کنار نام متعهد ذکر شده است، محل صدور می باشد.

اگر سفته در وجه شخصی معینی صادر شود نام وی باید حتما ذکر شود و اگر ذکر نشود، عنوان در وجه حامل در آن ذکر می شود.

گیرنده سفته

طبق قانون سفته ، سفته را می توان به سه طریق زیر صادر نمود:

به نام شخص معین

در وجه حامل: در این صورت مالک سفته کسی خواهد بود که آن را در دست دارد. چنانچه در سفته نام کسی که سفته به نفع او صادر می شود ذکر نشود، سفته در وجه حامل محسوب می شود.

به حواله کرد: عبارت « به حواله کرد » به این معنی است که یا وجه سفته به شخص مشخصی پرداخت شود (که در متن سفته اسم او قید گردیده است) یا به هر کسی که وی اعلام کرده است. عبارت «به حواله کرد» در واقع به فرد این اختیار را می دهد که سفته (طلب خود) را به شخص دیگری منتقل نماید.

تاریخ سفته

طبق قانون سفته ، تاریخ سفته به یکی از سه شکل زیر می تواند باشد:

عند المطالبه: صادر کننده می تواند تاریخ چک را به شکل عندالمطالبه درج کند که در اینصورت، هر زمان دارنده سفته بخواهد، می تواند آن را از بانک وصول کند.

به تاریخ معین: در اینصورت، فقط در تاریخ ذکر شده روی سفته می توان وجه آن را مطالبه نمود.

به رؤیت: در صورتی که سند فاقد تاریخ پرداخت باشد، تاریخ رؤیت سفته، تاریخ پرداخت آن محسوب می شود.

پشت نویسی سفته

طبق قانون سفته ، پشت نویسی (ظهر نویسی) شیوه رایج در اسناد تجاری از جمله سفته است که برای موارد زیر انجام می گیرد.

بابت انتقال: در این حالت، ظهرنویسی طریقه انتقال حقوق سفته می باشد. بنابراین علاوه بر اینکه مالکیت سفته به دیگری منتقل می شود، کلیه حقوقی که از سفته ناشی می شود نیز از جمله طلب، ضمانت و… را به انتقال گیرنده واگذار می شود.
چنانچه، مقصود از ظهرنویسی، قید نشده باشد فرض بر اینست که ظهرنویسی برای انتقال است.

بابت ضمانت: یکی از کاربرد های ظهرنویسی سفته بابت ضمانت می باشد. به این صورت که شخص ثالثی پرداخت سفته را تضمین می نماید تا در صورت عدم پرداخت آن در موعد مقرر، دارنده بتواند به آن شخص یا اشخاص مراجعه بنماید.

بابت وکالت: ظهرنویسی به عنوان وکالت که ظهرنویسی برای وصول نیز نامیده می شود، عبارتست از اینکه دارنده سفته بدون آنکه مالکیت آن را به دیگری منتقل نماید، با پشت نویسی شخص دیگری را مأمور می کند که وجه آن را در سررسید از صادر کننده دریافت نماید.

آثار ظهر نویسی

در قانون سفته ، آثار ظهر نویسی بر حسب اینکه برای چه هدفی انجام شده باشد متفاوت است.

اثر ظهر نویسی برای انتقال این می باشد که تمام اشخاصی که سفته را پشت نویسی نموده اند در صورت عدم پرداخت وجه سفته در سررسید، مسئول پرداخت آن به دارنده می باشند.

به تعبیر حقوقی، دارای مسئولیت تضامنی می باشند یعنی دارنده سفته اختیار دارد تا درصورت عدم وصول در سررسید، وجه آن را از هرکدام از ظهر نویس ها و صادر کننده مطالبه نماید.

شرط استفاده از مسئولیت تضامنی برای دارنده: برای اینکه دارنده سفته بتواند وجه خود را از هرکدام از ظهرنویس ها مطالبه نماید باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست عدم تأدیه، دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهد، زیرا اگر دارنده سفته به این وظیفه قانونی عمل نکند، دعوی او علیه ظهرنویس‌ها پذیرفته نمی‌شود.

مسئولیت قانونی نپرداختن مبلغ سفته

اساسا نپرداختن وجه سفته، جرم نیست و بر خلاف چک، صدور سفته بلامحل مجازات کیفری در پی ندارد و دارنده سفته، در صورت نبودن وجه، تنها می تواند به دادگاه حقوقی مراجعه و اقدامات لازم را که در زیر به آن اشاره شده انجام دهد.

اقدامات لازم برای وصول سفته و شکایت از سفته

در قانون سفته ، دارنده سفته میبایست در تاریخ سررسید، آن را مطالبه و در صورت وجود وجه آن را وصول کند، ولی چنانچه مبلغ سفته پرداخت نشد، دارنده سفته باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند.

واخواست شکایت دارنده سفته علیه صادر کننده آن است مبنی بر اینکه سفته در سررسید آن پرداخت نشده است. از آنجایی که این اعتراض باید به صادرکننده اطلاع داده شود، واخواست در برگه‌های چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده موجود می باشد، علاوه بر این بانک‌ها نیز واخواست ‌نامه چاپی مخصوص دارند. در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته می‌شود و دستور پرداخت وجه سفته که به وسیله دادگاه انجام می‌گیرد، قید می شود.

همانطور که قبلا اشاره شد، واخواست سفته برای بهره مندی از مزایای اسناد تجاری از جمله خسارت تاخیر تادیه و توقیف اموال قبل از صدور حکم و سایر مزایای تجاری لازم است.

هر چند بدون واخواست نیز امکان مطالبه وجه آن وجود دارد ولی در این حالت سفته در حد رسید عادی خواهد بود و دعوی ناشی از آن نیز یک دعوای مدنی خواهد بود.

گرفتن سفته برای استخدام

امروزه گرفتن سفته حین استخدام تحت عنوان ضمانت و جهت حسن انجام کار بسیار شایع می باشد. یکی از نگرانی هایی که در مورد این گونه سفته ها وجود دارد راجع به وصول این سفته ها میباشد.

در این خصوص باید گفت که چون این سفته ها اصولا بابت پرداخت، صادر نمی شوند و هدف از صدور آن ها انجام درست تعهد می باشد لذا اصل بر اینست که کارفرما نمی تواند وجه آن را وصول نماید مگر آنکه ثابت نماید، کارگر در انجام تعهد خود کوتاهی و قصور ورزیده است.

خسارت تأخیر تأدیه سفته

مطابق ماده ۵۲۲، « قانون آیین دادرسی مدنی » خسارت تأخیر تأدیه در سفته با وجود سه شرط زیر قابل مطالبه می باشد:

• تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه
• توانایی مالی صادر کننده و امتناع وی از پرداخت وجه سفته
• مطالبه دارنده سفته.

میزان خسارت طبق نرخ سالانه توسط بانک مرکزی اعلام می شود.

مبدأ محاسبه میزان خسارت تأخیر تأدیه، زمان مطالبه وجه سفته می باشد.

سفته تنزیلی

در برخی موارد، دارنده سفته، نمی تواند تا زمان سررسید موعد پرداخت سفته صبر کند در این حالت می تواند سفته خود را به قیمت کمتر از وجه درج شده در آن و در قبال مبلغ کمتری به بانک دهد به این عمل تنزیل سفته می گوییم.

سفته مفقودی

در صورت گم شدن سفته در نزد دارنده، وی بایستی به دادسرا مراجعه نموده و ضمن اعلام مشخصات آن، اعلام مفقودی آن را اعلام کرده و صادرکننده را ملزم به صدور مجدد سفته نماید.