اعسار از پرداخت دیه و تقسیط آن

اعسار از پرداخت دیه و قسط بندی آن

در این مقاله قصد داریم تا درباره اعسار از پرداخت دیه و نحوه تقسیط آن اطلاعات جامع و کاملی را برای شما عزیزان ارائه دهیم. اما پیش از آن لازم است تا به تعریف دیه و نحوه درخواست اعسار از پرداخت دیه و تقسیط آن بپردازیم.

در مقاله « نمونه دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به » علاوه بر ارائه چند نمونه دادخواست به تعریف اعسار پرداختیم.

دیه یک دین مالی است که در صورت درخواست، بایستی پرداخت شود. اما مانند سایر دیون مالی در شرایطی مدیون می تواند با اثبات عدم توانایی خود، درخواست اعسار از پرداخت آن را به دادگاه تقدیم نماید که در صورت تایید دادگاه تا زمان تمکن وی، پرداخت دیه به صورت یکجا، منتفی و یا حکم به قسط بندی آن داده می شود.

اما در چه شرایطی می توان از دادگاه تقاضای اعسار از پرداخت دیه نمود و در چه شرایطی این درخواست پذیرفته می شود؟ شرایط قسط بندی دیه چیست؟

در این نوشتار به طور کامل در خصوص نحوه قسط بندی دیه و درخواست اعسار از پرداخت آن و سایر مسائل مرتبط خواهیم پرداخت.

قبل از هرچیز مختصری در مورد اعسار و شرایط کلی آن توضیح می دهیم و سپس به طور خاص به بحث اعسار از پرداخت دیه می پردازیم.

اعسار در نظام حقوقی ما به چه معناست؟

اعسار از ریشه عسر به معنای سختی و تنگدستی می باشد. در حقوق به حالتی گفته می شود که فرد توانایی پرداخت بدهی های خود را ندارد.

اثبات اعسار یک سری شرایطی دارد که شخص می بایست آن ها را داشته باشد که در این صورت با درخواست اعسار وی موافقت شود.

در صورتی که متقاضی اعسار ثابت نماید که اموال و دارایی او کفاف پرداخت بدهی هایش را نمی دهد و یا موقتا به اموالش دسترسی ندارد، دادگاه با درخواست اعسار او موافقت خواهد نمود و در این حالت یا حکم به اعسار مطلق او می دهد.

به این معنا که کلا او را از پرداخت دین معاف می سازد و یا در صورتی که قادر باشد به صورت اقساطی بدهی خود را پرداخت نماید دادگاه حکم به پرداخت به شکل اقساطی خواهد داد.

اما در خود قانون برای پرداخت دیه مهلت هایی تعیین شده که چنانچه مدیون در این مهلت ها نیز قادر به پرداخت نباشد می بایست درخواست اعسار از پرداخت دیه را تقدیم دادگاه نماید.

این مهلت ها به قرار زیر می باشند:

مهلت پرداخت دیه در قانون

به موجب ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی زمان پرداخت دیه در هریک از جنایات عمد، شبه عمد و خطای محض به قرار زیر می باشد:

در عمد موجب دیه: ظرف یک سال قمری؛
در شبه عمد: ظرف دو سال قمری
در خطای محض: ظرف سه سال قمری.

در جنایت خطای محض، پرداخت‌کننده باید ظرف هر سال، یک سوم دیه و در شبه عمدی، ظرف هر سال نصف دیه را پرداخت نماید.

همچنین در صورتی که پرداخت‌کننده بخواهد هر یک از انواع دیه را پرداخت کند یا پرداخت دیه به صورت قسطی باشد، معیار، قیمت زمان پرداخت است مگر آنکه بر مبلغی قطعی توافق نموده باشند.

در مواردی نیز که بین مرتکب جنایت عمدی و اولیای دم یا خود قربانی بر گرفتن دیه توافق شود، اما مهلت پرداخت آن مشخص نشود، دیه باید ظرف یک سال از حین توافق پرداخت شود.

شرایط تقسیط دیه وفق قانون

حال که مبانی حقوقی اعسار از پرداخت دیه را مورد بحث قرار دادیم لازم است تا شرایط تقسیط دیه را مورد بررسی قرار دهیم.

بنابر ماده ۴۹۰ قانون مجازات اسلامی، دادگاه در حالتی این امکان را خواهد داشت که حکم به پرداخت قسطی ریالی دیه به صورت قطعی (فارغ از زمان پرداخت دیه) صادر کند که این امر مورد توافق طرفین دعوی قرار گرفته باشد.

یعنی اصل بر این است که اقساط قابل پرداخت می بایست مطابق نرخ دیه زمان پرداخت محاسبه شوند و نه به صورت قطعی مگر در حالتی که بر پرداخت قطعی و بدون در نظر گرفتن افزایش نرخ دیه توافق حاصل شده باشد.

در شرایطی که در اقساط دیه توافقی حاصل نشده باشد، بهتر است که دادگاه مقدار قسط ها را به صورت درصدی از دیه، نه مبلغ آن، تعیین نماید تا مشکلی در شیوه محاسبه به وجود نیاید.

به همین دلیل چنانچه میزان اقساط بدون توافق طرفین به شکل ریالی مشخص شده باشد، اجرای احکام می بایست مبالغ اقساط پرداختی را متناسب با نرخ دیه هر سال (سال پرداخت) محاسبه نموده و از مجموع دیه، به صورت درصدی کسر کند.

چگونه می توان درخواست اعسار از پرداخت دیه و تقسیط آن را نمود؟

مستنبط از ماده ۱ قانون نحوه محکومیت های مالی، شخص محکوم به پرداخت دیه در صورتی که در مهلت های مقرر اقدام به پرداخت دین خود ننماید، دادگاه اموال او را به جز مستثنیات دین، جهت پرداخت به طلبکار توقیف می نماید.

چنانچه مالی از او موجود نباشد، شخص مدیون به درخواست دیه گیرنده، حبس می شود. مگر در صورتی که مدیون تا سی روز از زمان ابلاغ اجراییه درخواست اعسار خود را تقدیم دادگاه نماید که در اینصورت حبس نمی شود.

حال چنانچه مدیون، در خارج از این مهلت سی روزه درخواست اعسار نماید، برای آزادی می بایست یا رضایت طلبکار را جلب نماید یا وثیقه یا کفیل معرفی نماید.

در صورت رد دادخواست اعسار به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه گذار ابلاغ می شود که ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ واقعی نسبت به تسلیم مدیون اقدام کند.

در صورت عدم تسلیم ظرف مهلت مقرر حسب مورد به دستور دادستان یا رئیس دادگاهی که حکم تحت نظر آن اجرا می شود نسبت به برداشت مبلغ دیه و هزینه های اجرایی از محل وثیقه یا وجه الکفاله اقدام می شود.

در این حالت دستور دادگاه ظرف مهلت ده روز پس از ابلاغ واقعی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر می باشد.

و در صورت اثبات اعسار، محکوم از حبس آزاد می شود و چنان چه قادر به پرداخت دیه به شکل اقساط هم شود، دادگاه متناسب با وضعیت مالی او حکم به تقسیط دیه را صادر می نماید.

بنابر ماده ۸ قانون مزبور، مدعی اعسار باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیرمنقول، به طور کامل، از جمله میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، همراه با مشخصات دقیق حساب های بانکی مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر طریق نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص دیگر و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند.

پذیرش اعسار از طریق شهادت شاهد

در مواردی که بار اثبات اعسار برعهده مدیون است و نیز در مواردی که سابقه دارا بودن او اثبات شده باشد، هرگاه مدیون بخواهد ادعای خود را با شهادت شاهدان ثابت کند باید شهادتنامه کتبی حداقل دو شاهد را به مدتی که بتوانند نسبت به وضعیت معیشت فرد اطلاع کافی داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضمیمه کند.

شهادت نامه مذکور باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، شامل منشأ اطلاعات باشد.