5/5 - (1 امتیاز)

مقدمه ای بر نمونه دادخواست ازدواج مجدد

آنچه در این مطلب می خوانید ...

در این مقاله قصد داریم تا چند نمونه دادخواست ازدواج مجدد برای کسانی که به هر دلیلی تمایل به ازدواج مجدد با صدور اجازه از دادگاه دارند ارائه دهیم. اما لازم است پیش از آن به بررسی قوانین مربوط به ازدواج مجدد و لزوم دریافت اجازه از دادگاه بپردازیم.

قانونگذار با توجه به آیه صریح قرآن که به شرط عدالت به مرد اجازه اختیار چهار همسر را داده، در قانون حمایت خانواده، ازدواج مجدد مرد همسردار را منوط به تحقق شروطی نموده است.

به موجب این قانون مرد نمیتواند با داشتن زن، همسر دوم اختیار کند مگر در مواردی که قانونگذار برشمرده است. دادگاه با انجام اقدامات ضروری و در صورت امکان تحقیق از زن فعلی و احراز توانایی مالی مرد، و اجرای عدالت (رضایت همسر اول)، اجازه اختیار همسر جدید را خواهد داد.

بررسی قانون ازدواج مجدد

در تنظیم روابط زن و شوهر اخلاق بیش از قواعد حقوق حکومت دارد، در این رابطه سخن از عواطف انسانی، عشق و صمیمیت و وفاداری است و حقوق برای حکومت کردن بر آنها ناتوان است.» منتها جهت تنظیم روابط زوجین، نیاز به وضع مقررات بوده است، یکی از موضوعات مناقشه برانگیز در مقررات خانواده، «تعدد زوجات» است که همواره مورد انتقاد طرفداران حقوق بشر قرار گرفته است. یکی از مواردی که اجازه ازدواج مجدد به مرد داده می شود موردی است که زن ناشزه بوده و از مرد تمکین نمی کند و یا شرایط دیگری که بحث خواهیم نمود.

در مقررات ایران به صراحت اجازه ازدواج مجدد ذکر نشده و به طور ضمنی شروط ازدواج مجدد در قانون حمایت خانواده ذکر شده است.

جالب است که قانونی که نام حمایت از خانواده را حمل می کند، خودش حاوی مقرراتی است که برهم زننده آرامش خانواده خواهد بود. در حالی که قوانین باید در ارتباط با امور خانواده نگاهی اخلاق گرا داشته باشد. همچنان که قانون گذار، وظیفه زن و شوهر میداند که با یکدیگر با مهربانی و سازش و صبوری رفتار کرده و در مورد مسائل زندگی با هم مشورت و همکاری کنند.

حقوق خانواده

در مورد موضوع حقوق خانواده و روابط زوجین دو دیدگاه عمده وجود دارد که بر آنها «حقوق کامجویانه» و «حقوق عاشقانه» نام نهاده اند.

حقوق کام جویانه، وفاداری را فقط تعهدی برای زن می داند، اما در حقوق عاشقانه، این تعهد از هر دو جانب لازم الوفا است. بنابراین داشتن چند همسر نقض وفاداری تلقی و می تواند آسیب زننده به نهاد خانواده باشد. وقتی صحبت از نهاد خانواده می کنیم منظور ما همسر اول نیست، بلکه بیشترین آسیب در این مورد به فرزندان وارد می شود.

در فقه امامیه که مبنای قانون گذار ما می باشد امروزه نظراتی جدید می بینیم که با رعایت حقوق بشر و استحکام نهاد خانواده سازگاری بیشتری دارد.

نظر فقها در خصوص ازدواج مجدد

به طور نمونه در مورد مبنای اجازه ازدواج مجدد ، نظر آیت الله بجنوردی جالب توجه است که معتقدند: «تعدد زوجات یک بحث طولانی دارد. اساس مدرکش عمدتا در قرآن آیه ای است که مخاطبان خاصی دارد؛ یعنی کسانی که سرپرستی ایتام را دارند.

آیه این است: «و إن خفتم ألا تقسطوا في اليتامی فانکحوا ما طاب لكم من التساء مثنی و ثلاث و رباع فإن خفتم ألا تعدلوا فواحده أو ما ملكت أيمانكم ذلك أذنی ألا تعولوا». می گوید مبادا اموال آنها با اموال شما مخلوط گردد، این گناه بزرگی است. بعد بلافاصله می گوید اگر خوف داشتید که نتوانید عدالت را در حفظ اموال یتیمان رعایت کنید آن وقت می توانید دو تا یا سه تا یا چهار تا زن بگیرید. آیه در این مورد ساکت است که مادر این ها را بگیرد یا خودشان را. اما در آیه دارد «وان خفتم أن لاتعدلوا» اگر خوف داشتید که نمی توانید عدالت را رعایت کنید، یکی بیشتر نمی توانید بگیرید. یعنی اگر اولی را بگیرد دومی عقدش باطل است.

پس یک مطلب این است که تعدد زوجات مخصوص کسانی است که سرپرستی اموال ایتام را به عهده می گیرند و شامل کسانی که سرپرست اموال ایتام نیستند، نمی شود. مطلب دیگر در مورد «اموال» است.

در آن روزگار مال عمدتا به صورت کالا بود. کالاهایی از قبیل گندم و برنج و اینطور چیزها. این کالاها احتمال مخلوط شدن داشت، اما امروز این مشکل وجود ندارد. حساب بانکی برای طرف باز می کند پولش را توی حساب خودش می گذارد. اصلا دیگر خوف اینکه اموالشان با هم مخلوط شود نیست.

علامه طباطبایی نیز در تفسیر آیه ۳ سوره نساء در مورد شرط اجرای عدالت نوشته اند: «بعید نیست از این آیه بتوان استنباط کرد که اگر کسی خوف عدم اجرای عدالت دارد و در عین حال اقدام به ازدواج مجدد نماید، ازدواج دوم او باطل است زیرا در واقع اباحه تعدد زوجات در این آیه معلق بر عدم خوف اجرای عدالت شده و یا خوف عدم اجرای عدالت دستور داده شده که به یکی اکتفاء نماید.»

شرایط ازدواج مجدد

در نظام فقهی و حقوقی ایران، اصل بر تک همسری دانسته شده و ازدواج مجدد یک استثنای پرحاشیه بر آن است که باعث سوءاستفاده افراد نیز شده است. در اینجا ابتدا شرایط ازدواج مجدد و سپس تشریفات رسیدگی به آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

قبل از ورود به بحث شروط، باید متذکر شویم که منظور از ازدواج در اینجا هم ازدواج دائم و هم موقت را دربر می گیرد و صرفا ازدواج دائم منظور نیست؛ زیرا اطلاق اختیار همسر دلالت دارد بر اینکه هردو ازدواج را شامل شود و اگر قرار بود ازدواج موقت از حیطه بحث خارج شود، باید ذکر میشد.

نکته دیگر این است که اجازه ازدواج، فقط در مورد ازدواج دوم خواهد بود و مرد با اخذ اجازه می تواند همسر دوم اختیار کند و اختیار ازدواج سوم و … نخواهد داشت. بنابراین در مقررات ایران اصل بر تک همسری بوده و داشتن همسر دوم و … استثنای بر این اصل تلقی می شود و دارای شرایطی است. این شروط در اینجا بررسی خواهند شد:

شرایط ازدواج مجدد مطابق ماده ۱۶ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳، مرد نمی تواند با داشتن زن همسر دوم اختیار کند مگر در موارد زیر:

۱. رضایت همسر اول

چنانچه همسر اول مردی رضایت به ازدواج مجدد همسرش داشته باشد، دادگاه این اجازه را به مرد خواهد داد که ازدواج نماید و قابل توجه است که این اجازه، اجازه جهت ازدواج دوم است و نه ازدواج های بعدی. نکته دیگر نیز اینکه رضایت باید آزادانه باشد و رضایت ناشی از اکراه و تهدید یا ترس قابل پذیرش نخواهد بود. شاید در وهله اول این شرط خیلی موافق طبع همسر اول واقع شود منتها به نظر می رسد مصالح فرزندان در این شرط مغفول مانده است.

۲. عدم قدرت همسر اول به ایفای وظایف زناشویی

چنانچه همسر اول توانایی ایفای وظایف زناشویی را نداشته باشد به مرد اجازه ازدواج دوم داده خواهد شد. منظور از وظایف زناشویی نیز تمکین زن از شوهر می باشد.

مطابق قانون مدنی، زن هیچ تکلیف مالی در قبال شوهر ندارد و تنها تکلیفی که بر عهده زن نهاده شده است تکلیف به حسن معاشرت و همکاری در امور خانواده است. منظور از این بند عدم حسن معاشرت نبوده و منظور همان تمکین است. چنانچه زنی به دلیل بیماری و غیره قادر به تمکین و ایفای وظایف قانونی نباشد، مرد اجازه ازدواج مجدد خواهد داشت.

۳. عدم تمکین زن از شوهر

پیش از اینکه به ارائه نمونه دادخواست ازدواج مجدد بپردازیم بهتر است بدانیم در صورت عدم تمکین زن همسر وی می تواند با اجازه از دادگاه و بدون رضایت همسر اول مجددا ازدواج کند.

د رواقع مورد متداول در دادگاه ها همین مورد است. عموما پس از گرفتن حکم الزام به تمکین و عدم تمکین زوجه، مرد می تواند از دادگاه تقاضای ازدواج مجدد نماید و قابل ذکر است در این مورد، زوجه حق طلاق از باب ازدواج مجدد نیز نخواهد داشت.

رأی وحدت رویه شماره ۷۱۶- ۲۰/ ۷ / ۱۳۸۹ هیئت عمومی دیوان عالی کشور مقرر میدارد: «نظر به اینکه مطابق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی تمکین از زوج تکلیف قانونی زوجه است ، بنابراین در صورتی که بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع و زوج این امر را در دادگاه اثبات و با اخذ اجازه از دادگاه همسر دیگری اختیار نماید، وكالت زوجه از زوج در طلاق که به حکم ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی ضمن عقد نکاح شرط و مراتب در سند ازدواج ذیل بند «ب» شرایط ضمن عقد در ردیف ۱۲ قید گردیده، محقق و قابل اعمال نیست.»

۴. ابتلای زن به جنون یا امراض صعب العلاج موضوع بندهای ۵ و۶ ماده ۸

پیش از اینکه به ارائه نمونه دادخواست ازدواج مجدد بپردازیم بهتر است بدانیم ابتلای زن به جنون چگونه می تواند عامل ازدواج مجدد همسر وی شود.

موضوع بندهای ه و ا ماده ۸: بندهای ۵ و ۶ ماده ۸ بیماری های ذیل را ذکر نموده است:

ابتلای هر یک از زوجین به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای طرف دیگر در مخاطره باشد و جنون هر یک از زوجین در مواردی که فسخ نکاح ممکن نباشد.

بنابراین در صورتی که زوجه مریضی صعب العلاجی داشته باشد که دوام زناشویی برای طرف دیگر در مخاطره باشد و همچنین جنون زوجه در مواردی که فسخ نکاح ممکن نباشد به زوج اجازه ازدواج مجدد خواهد داد.

۵. محکومیت زن وفق بند ۸ ماده ۸

وفق بند ۸ ماده ۸: محکومیت مندرج در بند ۸ ماده ۸ عبارت است از: «محکومیت زن یا شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعة منتهی به پنج سال یا بیشتر حبس و بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.»

بنابراین چنانچه زوجه محکوم مجازات پنج سال حبس یا بیشتر شود و یا محکوم به پرداخت جزای نقدی شود و براثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت گردد و حکم هم در حال اجرا باشد مرد اجازه ازدواج مجدد خواهد داشت.

۶. ابتلای زن به هرگونه اعتیاد مضر برابر بند ۹ ماده ۸

۷. ترک زندگی خانوادگی از طرف زن

۸. عقیم بودن زن

پیش از اینکه به ارائه نمونه دادخواست ازدواج مجدد بپردازیم بهتر است بدانیم در چه شرایطی عقیم بودن زن می تواند منجر به رای دادگاه مبنی بر صدور اجازه ازدواج مجدد شود.

علت عقیم بودن ناشی از بیماری که قابل درمان است اجازه ازدواج مجدد نخواهد داشت.

همچنین چنانچه زن، قبلا بچه دار شده باشد و بعد از آن دچار نازایی شود باز عنوان عقیم به این زن صدق نمی کند و مرد نمی تواند به این دلیل، ازدواج مجدد کند.

۹. غائب مفقودالاثر شدن زن برابر بند ۱۴ ماده ۸

برابر بند ۱۴ ماده ۸: بند۱۴ در مورد غایب مفقودالاثر، رعایت شرایط ماده ۱۰۲۹ ق.م را الزامی دانسته است.

ماده ۱۰۲۹ق.م مقرر داشته: «هرگاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق کند در این صورت با رعایت ماده ۱۰۲۳ حاکم او را طلاق میدهد.»

ماده ۱۰۲۳ ق.م نیز مقرر داشته:

محکمه وقتی می تواند حکم موت فرضی غایب را صادر نماید که در یکی از جراید محل و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار تهران اعلانی در سه دفعه متوالی هر کدام به فاصله یک ماه منتشر کرده و اشخاصی را که ممکن است از غایب خبری داشته باشند دعوت نماید که اگر خبر دارند به اطلاع محکمه برسانند. هر گاه یک سال از تاریخ اولین اعلان بگذرد و حیات غایب ثابت نشود، حکم موت فرضی او داده می شود.»

مراحل درخواست ازدواج مجدد برای مردی که همسر وی غایب مفقودالاثر است

پیش از اینکه به ارائه نمونه دادخواست ازدواج مجدد بپردازیم بهتر است بدانیم مراحل درخواست ازدواج مجدد برای مردی که همسر وی غایب مفقود الاثر است چگونه است.

بنابراین برای اینکه مردی بتواند به غایب مفقودالاثر شدن زن خود استناد کند باید چهار سال تمام غایب مفقودالاثر باشد و در یکی از جراید محل و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار تهران اعلانی در سه دفعه متوالی د فاصله یک ماه منتشر کرده باشد.

طبق ماده ۱۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳: متقاضی باید تقاضانامه ای در دو نسخه به دادگاه تسلیم و علل و دلایل تقاضای خود را در آن قید نماید. یک نسخه از تقاضانامه ضمن تعیین وقت رسیدگی به همسر او ابلاغ خواهد شد.

دادگاه با انجام اقدامات ضروری و در صورت امکان تحقیق از زن فعلی و احراز توانایی مالی مرد و اجرای عدالت در مورد بند یک ماده ۱۶ اجازه اختیار همسر جدید خواهد داد.

البته در مورد شرط عدالت و اجازه به مرد جهت ازدواج مجدد نظرات مختلفی ابراز شده است و برخی معتقدند صرف توانایی مالی مرد در تأمین زندگی دو زن کافی است و برخی دیگر معتقدند شرط عدالت قابل تحقق نبوده و شرطی محال است.

برخی نویسندگان نیز نوشته اند: «اگر شخصی با وجود بیم از عدم اجرای عدالت به ازدواج مجدد اقدام کند ازدواج دوم او باطل خواهد بود.»

صلاحیت محاکم در رسیدگی به دعوای ازدواج مجدد

خواهان باید بداند کدام مرجع قضایی صلاحیت رسیدگی به دعوای را دارد تا دعوای خود با تنظیم نمونه دادخواست ازدواج مجدد را به آن مرجع تقدیم نماید. برای شناسایی مرجع قضائی صالح ابتدا به موضوع صلاحیت می پردازیم.

الف) صلاحیت ذاتی محاکم:

مدرک شناسایی این نوع صلاحيتها صنف «اداری یا قضائی» و نوع «عمومی یا اختصاصی» و درجه بدوی یا تجدیدنظر می باشد. جهت درخواست اجازه ازدواج مجدد مرجع دارای صلاحیت ذاتی، دادگاه خانواده است.

ب) صلاحیت محلی محاکم:

نحوه طرح دعوای ازدواج مجدد

الف) مالی یا غیرمالی بودن دعوا: ازدواج مجدد یک دعوای «غیرمالی» محسوب می شود و خواهان باید هزینه دعاوی غیرمالی را به دادخواست خود الصاق نماید تا دعوای وی در مراجع قضایی ذیصلاح پذیرفته شود.

ب) طریقه تقدیم نمونه دادخواست ازدواج مجدد : ازدواج مجدد یک دعوا محسوب می شود که باید با تقدیم نمونه دادخواست ازدواج مجدد صورت پذیرد. دادخواست ازدواج مجدد به طرفیت زن (همسر خواهان) تقدیم و دادگاه به آن رسیدگی خواهد نمود.