مهریه عندالمطالبه چیست

مهریه عندالمطالبه چیست ؟

آیا تا به حال کلمه مهریه عندالمطالبه و یا مهریه عندالاستطاعه را شنیده اید و آیا تفاوت این دو مهریه را با یکدیگر می دانید؟ برای آشنایی با مفهوم مهریه عندالمطالبه با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.

عقد نکاح مانند تمامی عقود دارای آثاری می باشد که به محضر انعقاد بین طرفین ایجاد می گردد. آثار عقد نکاح شامل آثاری اعم از آثار مالی و آثار غیر مالی می باشد.

بنابراین نکاح به دلیل اینکه در درجه اول یک عقد غیر مالی می باشد دارای آثار غیر مالی مانند تکالیف مشترک زوجین نسبت به هم مانند وفاداری و معاضدت است. دومین اثر ازدواج، اثر مالی آن است. مواردی مثل تعهد مرد به پرداخت نفقه و مهریه از آثار مالی عقد نکاح می باشد.

یکی از آثار مالی عقد نکاح تعهد مرد به پرداخت مهریه می باشد. مهریه یا صداق مالی است که به سبب ازدواج مرد متعهد به پرداخت آن می گردد و زن به همین سبب مالک آن شناخته می شود.

البته در تمامی عقود نکاح لازم نیست که مهریه تعیین گردد چرا که تعیین مهریه در عقد نکاح دائم الزامی نمی باشد. می توان نکاح دائم را بدون تعیین مهریه منعقد نمود و یا حتی می توان در ضمن عقد نکاح دائم شرط کرد که زن فاقد مهریه باشد و چنین شرطی عقد نکاح را باطل نمی‌کند بلکه زن فاقد مهریه شناخته می شود.

ولی عقد نکاح موقت به صورت الزامی باید دارای مهریه باشد و طرفین در زمان انعقاد عقد نکاح میزان آن را با توافق تعیین نمایند و اگر عقد نکاح موقتی بدون تعیین مهریه منعقد گردد چنین عقدی باطل می باشد.

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مهریه حق زن می باشد و این حق یکی از حقوق مالی او قلمداد می شود و مواردی مانند فساد اخلاقی او یا سوء معاشرت او در استحقاق او نسبت به دریافت مهریه بی تاثیر خواهد بود و او در هر صورتی میتواند مهریه خود را مطالبه کند.

مهریه ای که برای زوجه تعیین می گردد باید دارای مشخصاتی باشد از جمله این که باید مالیت داشته باشد و قابل تملک باشد و بین طرفین معلوم باشد.

از دیگر ویژگی های مهریه این است که کلیه اموال می‌تواند به عنوان مهریه درج گردد چه مال به صورت عین معین یا کلی در معین یا کلی فی الذمه یا حقوق مالی مثل حق انتفاع و حق اختراع یا منفعت یا انجام کار معین یا حتی سرقفلی باشد.

در قوانین ایران هیچ حداقل و حداکثری برای مهریه مقرر نشده است میزان مهریه باید به میزانی باشد که عرفا آن میزان مالیت داشته باشد.

قانونگذار در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ برای اعمال ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی یعنی حبس مرد تا زمان تادیه مهریه فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن چنین حقی را برای زن مقرر کرده است.

این امر به معنی تعیین سقف برای مهریه نیست این امر صرفاً بدین معنی است که اگر مهریه بیش از میزان مذکور باشد زن میتواند بابت وصول ۱۱۰ سکه یا معادل آن درخواست توقیف اموال شوهر یا حبس او را بنماید و بابت مازاد بر این مبلغ می‌تواند با توقیف اموال شوهر مهریه را وصول کند اما حق حبس شوهر را ندارد.

زمان مالکیت زن بر مهریه

به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی در صورتی که مهریه زن عین معین باشد به محض جاری شدن عقد بین زن و مرد، زوجه مالک مهریه می شود ولی در صورتی که مهر او کلی در معین باشد زمان مالکیت زن بر مهریه زمان تعیین فرد کلی توسط مرد است.

در این خصوص مرد موظف است که فرد کلی را تعیین کند و در صورتی که از این امر امتناع ورزد دادگاه او را ملزم خواهد نمود. فرض آخر در خصوص زمان مالکیت زن بر مهریه زمانی است که مهریه زن به صورت کلی فی ذمه در این فرض نیز زمان مالکیت زن نسبت به مهریه زمانی است که فرد کلی توسط مرد تعیین می گردد و در صورت امتناع وی در این مورد نیز دادگاه او را ملزم به تعیین خواهد نمود

انواع مهریه

مهریه را می‌توان بر اساس موارد مختلفی تقسیم‌بندی نمود که در این قسمت به بیان انواع آن به صورت خلاصه می پردازیم.

انواع مهریه بر اساس نوع آن عبارت است از:

۱- مهرالمسمی

به معنی مهریه است که قبل از عقد نکاح یا بعد از عقد به طور مشخص در عقد مقرر می گردد.

۲- مهرالمثل

دومین نوع مهریه مهرالمثل است و آن عبارت است از مهریه ای که در برخی شرایط با توجه به وضعیت خانوادگی زوجه و سایر اوصاف او و با توجه به امثال آن زن و دوستان و نزدیکان او و همچنین با توجه به عرف محل تعیین می‌شود و به زوجه تادیه می گردد.

۳- مهرالمتعه

نوع سوم از مهریه مهرالمتعه است . مهرالمتعه مهریه است که در برخی شرایط با توجه به وضعیت مالی مرد تعیین می‌شود و به همسر او پرداخت می گردد.

انواع مهریه بر اساس زمان تاديه مهریه از جانب مرد به همسرش

همان طور که گفته شد مهریه را می‌توان بر اساس موارد مختلفی تقسیم بندی نمود. یکی از این تقسیم بندی ها تقسیم بندی مهریه بر اساس زمان پرداخت مهریه از جانب مرد به همسرش می باشد که در این مورد مهریه را می تواند به ۴ صورت باشد.

حالت اول: اگر حال باشد: در صورتی که مهریه حال باشد و برای آن موعد تعیین نشده باشد در چنین صورتی مهریه باید فوراً پرداخت گردد مثل اینکه مرد مکلف شود به عنوان مهریه زمینی را فوراً به زوجه تملیک کند.

حالت دوم: اگر موجل باشد: در صورتی که برای پرداخت مهریه موعد و اجلی مشخص شده باشد در این صورت مهریه تا زمان اجل باید پرداخت شده باشد مانند آن که مکلف شود ۱۰۰ سکه دو سال دیگر به همسرش پرداخت نماید.

حالت سوم: به اختیار زوجه باشد: همچنین گاهی ممکن است که زمان پرداخت مهریه به اختیار زوجه گذاشته شده باشد که در این صورت هر زمان که زوجه درخواست مطالبه مهریه خود را کند موظف است در همان زمان مهریه او را پرداخت نماید مانند مهریه های عندالمطالبه.

حالت چهارم: مهریه عندالاستطاعه: در صورتی که مهریه به این صورت تعیین شده باشد زن در صورتی میتواند شوهر را ملزم به پرداخت مهریه کند که بتواند استطاعت مالی و تمکن مالی مرد را برای تادیه مهریه اثبات نماید. برخی چنین مهریه هایی را به دلیل عدم تعیین اجل و موعد پرداخت باطل میدانند اما نظر قوی و رویه دادگاه ها دلالت بر صحت این نوع مهریه دارد. در این نوع مهریه دین بر ذمه شوهر ایجاد شده است و او از بابت مهریه به همسرش مدیون میباشد اما مطالبه آن از جانب زوجه منوط به توانایی زوج شده است.

بنا بر آنچه گفته شد این نوع مهریه با استطاعت در انفاق به اقارب متفاوت است چون انفاق به اقارب اصل تکلیف معلق بر توانایی انفاق دهنده شده است ولی در مهریه عندالاستطاعه دین بر عهده زوج مستقر است و معلق بر چیزی نیست.

در صورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد و تا پایان عمر زوج اموالی جز مستثنیات دین نداشته باشد، بر اساس تبصره ماده ۶۱ قانون اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا مصوب ۱۳۸۷، مهریه زوجه از ماترک زوج قابل وصول است چرا که بحث مستثنیات دین در استیفای طلب از ماترک موضوعیت ندارد.

مهریه عندالمطالبه یعنی چه؟

همانطور که پیش از این اشاره کردیم به محض جاری شدن عقد نکاح، بین طرفین زن مالک مهریه می گردد و مرد مدیون به پرداخت مهریه به همسر خود می باشد.

بر همین اساس زن هر وقت که بخواهد میتواند مهریه عندالمطالبه خود را از مرد درخواست کند. مطالبه مهریه از جانب زن می تواند همراه با قصد ادامه زندگی و یا حتی قصد جدایی باشد. بنابراین حتی در صورتی که زن پس از دریافت مهریه جدایی نداشته و همچنان مایل به ادامه زندگی با همسر خود باشد او حق خواهد داشت که در طول زندگی مهریه را از همسرش مطالبه کند. چرا که مهریه نوعی حق است و هر فرد محقی میتواند حق خود را مطالبه نماید و مطالبه آن ملازمه ای با جدایی زوجین ندارد.

در صورتی که در زمان عقد برای پرداخت مهریه از جانب مرد به زن شرطی مقرر نشده باشد و برای آن هیچ عذر و موعد تعیین نشده باشد مهریه حال می باشد یا به عبارت دیگر مهریه عندالمطالبه است و زن نمی تواند هر وقت که خاص آن را مطالبه نماید.

مگر در صورتی که در زمان عقد برای پرداخت مهریه شرطی درج شده باشد که برای مثال پرداخت آن منوط به تمکن مالی مرد گردد و یا اینکه برای پرداخت زمانی تعیین شده باشد که تا سپری نشدن آن زمان زن حق مطالبه مهریه را نخواهد داشت.

همانطور که گفته شد در مهریه عندالمطالبه زن میتواند هر وقت که خواست مهریه خود را مطالبه کند.

برای مطالبه مهریه خود باید اقداماتی را انجام دهد از جمله اینکه دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم مرجع صالح کند. مهریه می تواند از طریق دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف و یا دایره اجرای اداره ثبت انجام مطالبه گردد.

زن میتواند تا زمانی که مهریه توسط مرد پرداخت نشده از انجام وظایف زناشویی امتناع کند و مرد نمی تواند به این دلیل او را از دریافت نفقه منع نماید.

مرد موظف است تا مهریه عندالمطالبه زن را زمانی که او درخواست مطالبه مهریه داده است پرداخت نماید و در صورتی که از پرداخت مهریه امتناع کند زن میتواند به ازای پرداخت ۱۱۰ سکه بهار آزادی او را روانه زندان کرده و به ازای باقی‌مانده مهریه خود باید ثابت نماید که مرد با وجود توان مالی به پرداخت باقی مانده مهریه از این امر خودداری می‌کند که در صورت اثبات مرد باید باقیمانده مهریه را نیز بپردازد.

در صورتی که مرد عدم تمکن مالی خود را ثابت کند و اعسار از پرداخت مهریه برای دادگاه محرز گردد پرداخت مهریه از جانب او تقسیم نخواهد گردید و ملزم می گردد تا در موارد تعیین شده توسط دادگاه اقساط مهریه را به همسر خود بپردازد.

در مهریه عندالمطالبه ، زن برای مطالبه مهریه خود ملزم نیست تا توانایی مرد به پرداخت مهریه را اثبات نماید. بلکه در صورتی که مرد تمکن پرداخت مهریه را ندارد باید عدم تمکن خود را ثابت کند این امر بر خلاف مهریه عندالاستطاعه می باشد که وضعیت بالعکس مهریه عندالمطالبه خواهد بود چرا که در این مهریه زن باید توانایی مرد را برای پرداخت ثابت نماید.