فرار مالیاتی چیست و مجازات آن

فرار مالیاتی چیست ؟

در این مقاله به موضوع فرار مالیاتی و مجازات آن خواهیم پرداخت. اینکه قانونگذار چه تعریفی از فرار مالیاتی داشته و چه مجازاتی برای این جرم در نظر گرفته موضوعاتی است که در این مطلب گنجانده شده است.

هر تلاش غیرقانونی ای که با هدف پرداخت نکردن مالیات صورت گیرد مانند ندادن اطلاعات لازم در مورد منافع مشمول مالیات به مقامات مسئول، فرار مالیاتی نامیده می‌شود.

البته باید بین فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی تفاوت قائل شد.

تفاوت فرار مالیاتی و اجتناب مالیاتی

فرار مالیاتی تخلف از قانون است و فرد به دلیل عدم ارائه گزارش صحیح از درآمدهای خود مرتکب یک عمل غیرقانونی شده و آن را از چشم مقامات دولتی و مالیاتی دور نگه می دارد.

اما در اجتناب از مالیات، فرد نگران نیست که عمل او افشا شود . اجتناب از مالیات ، از خلاهای قانونی در قانون مالیات ها نشات می گیرد.

در اینجا فرد به منظور کاهش قابلیت پرداخت مالیات، خود دنبال راه های گریز می گردد .

مثلاً درآمدهای نیروی کار را در قالب درآمد سرمایه نشان می دهد که از نرخ پایین تری برای مالیات برخوردارند.

در اجتناب از مالیات ، مؤدی مالیاتی دلیلی ندارد نگران احتمال افشا شدن باشد، چرا که او الزاماً تمامی مبادلات خود را با جزئیات آن البته به شکل غیر واقعی، یادداشت و ثبت می کند.

در واقع ، عوامل اقتصادی با استفاده از روزنه های قانون مالیات و بازبینی در تصمیمات اقتصادی خود تلاش می کنند تا بدهی مالیاتی خود را کاهش دهند.

از آنجا که اجتناب از پرداخت مالیات فعالیتی به ظاهر قانونی است، از این رو بیشتر از فرار مالیاتی در معرض دید است.

به عبارت دیگر ، اجتناب از مالیات ، یک نوع سوء استفاده رسمی از قوانین مالیاتی است.

این مقوله به بررسی و یافتن راه های گریز از پرداخت مالیات در قوانین مالیاتی مرتبط می شود که مؤدیان به کمک آن خود را به نحوی از افراد مشمول مالیات کنار می زنند.

مثلاً تبادل درآمد نیروی کار به درآمد سرمایه که نرخ کمتری از مالیات را به همراه دارد، مثالی از اجتناب مالیاتی است.

به عنوان مثال، فرض کنید بر فعالیتی چون فروش دوچرخه، مالیات بر ارزش افزوده وضع شود.

حال اگر فروشنده ای برای پرداخت مالیات کمتر ، دوچرخه کمتری بفروشد، رفتار وی بر پایه اجتناب از مالیات است.

اگر همین فروشنده برای پرداخت کمتر مالیات ، میزان فروش دوچرخه را کمتر از مقدار واقعی آن به اداره مالیات گزارش کند، رفتار وی فرار از مالیات قلمداد می شود.

بنابراین اجتناب مالیاتی ، قانونی و برای کاهش تعهدات مالیاتی فرد با دور زدن قانون یا استفاده کامل از ظرایف قانونی است ،

اما تقلب یا فرار مالیاتی، غیرقانونی و مبادرت عمدی به اعمال خلاف قانون مانند گزارش غیر واقعی درآمد و فروش ، کسورات و تنظیم اظهارنامه ها است.

نظام مالیاتی در شرایط آرمانی، باید قابلیت مقابله با هر دو نوع فرار مالیاتی را داشته باشد.

ممانعت از دسترسی ماموران به اطلاعات مالیاتی جرم است

زمانی که فردی مانع از دسترسی ماموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی خود یا افراد دیگر شود،

یا از انجام تکالیف قانونی مبنی بر ارسال اطلاعات مالی موضوع ماده ۱۶۹ مربوط به مالیات مکرر به سازمان امور مالیاتی کشور امتناع کند و عمل او منجر به زیان وارده به دولت شود نیز مجرم خواهد بود.

اجتناب از مالیات در واقع یک سوء استفاده از قوانین مالیاتی است و حتی امری غیر قانونی جهت کاهش تعهدات مالیاتی فرد با دور زدن قانون یا استفاده از ظرافتهای قانونی تلقی شده است.

اما فرار مالیاتی، عملی غیر قانونی است که در قالب گزارش غیر واقعی درآمد و فروش، کسری ها و تنظیم اظهارنامه صورت می گیرد.

جرایم مالیاتی کدامند و مجازات فرار مالیاتی چیست؟

مطابق ماده ۱۹۹ قانون مالیاتهای مستقیم، هرگاه هر یک از مشمولین مالیات این فصل اظهارنامه تسلیم نکند

و یا با تسلیم آن از ذکر قسمتی از اموال در اظهارنامه خودداری نماید، مشمول جریمه‌ای معادل ۵% قیمت اموال اظهار نشده طبق تشخیص قطعی خواهد بود.

و در صورت تسلیم اظهارنامه خلاف واقع مشمول جریمه‌ای معادل دو و نیم درصد مابه‌التفاوت بهای مندرج در اظهارنامه با رقم مورد تشخیص دارایی که ملاک احتساب مالیاتی قطعی خواهد بود.

تبصره – جرایم مذکور نسبت به سهم الارث به هریک از وراث تعلق می‌گیرد و در هر حال از یک برابر مالیات هریک از آن‌ها تجاوز نخواهد کرد

و هریک از وراث که از پرداخت مالیات معاف شود نسبت به سهم خود از پرداخت جریمه نیز معاف خواهد بود.

در مورد تاخیر در پرداخت نیز ماده ۲۰۰ همان قانون مقرر نموده :

« برای تأخیر در پرداخت مالیات موضوع این فصل زیان ‌دیرکرد به میزان سه چهارم یک درصد (۷۵%) در ماه از تاریخ سررسید و نسبت به مابه‌الاختلاف از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص احتساب و وصول خواهد شد و مدت کمتر از ۱۵ روز به حساب نمی‌آید و از پانزده روز به بالا یک ماه احتساب خواهد شد.»

تبصره – در صورتی که وارث با ارائه اسناد و مدارک به عذر عدم دسترسی به سهم ‌الارث برای پرداخت مالیات تقاضای مهلت کند و ممیز مالیاتی عذر او را موجه تشخیص دهد با تأیید سرممیز و موافقت ممیز کل، مهلت متناسبی برای تأدیه مالیات به او داده خواهد شد و در این صورت از پرداخت زیان دیرکرد در مهلت معاف می‌باشد.

طبق ماده ۲۰۱ قانون مالیات مستقیم؛ هر كس به قصد فرار از پرداخت ماليات از روي علم و عمد به ترازنامه و حساب سود و زيان

يا به دفاتر و اسناد و مداركي كه براي تشخيص ماليات ملاك عمل مي باشد و بر خلاف حقيقت تهيه يا تنظيم شده استناد نمايد

به حبس از سه ماه تا دو سال محكوم خواهد شد.

مدير يا مديران مسئول اشخاص حقوقي كه به علت خودداري از انجام تكاليف مقرره راجع به تسليم اظهارنامه

و ترازنامه و حساب سود و زيان و دفاتر و اسناد مدارك باعث تشخيص درآمد اشخاص مذكور به كمتر از ميزان واقعي گردند

و اين امر به موجب اسناد و دلايل محرز شود مشمول مجازات مقرر در اين ماده خواهند بود.

تعقيب و اقامه دعوي عليه مرتكبين نزد مراجع قضايي از طرف وزير امور اقتصادي و دارايي به عمل خواهد آمد.

همچنین طبق ماده ۲۰۲ قانون فوق؛ وزارت امور اقتصادي و دارايي مي تواند از خروج بدهكاران مالياتي كه ميزان بدهي آنها از يكصد هزار تومان (يك ميليون ريال ) بيشتر است از كشور جلوگيري نمايد.

حكم اين ماده در مورد مدير يا مديران مسئول اشخاص حقوقي خصوصي بابت بدهي مالياتي شخص حقوقي اعم از ماليات بر درآمد شخص حقوقي

يا ماليات هايي كه به موجب اين قانون شخص حقوقي مكلف است به كسر و ايصال آن مي باشد و مربوط به دوران مديريت آنان بوده نيز جاري است .

مراجع ذيربط با اعلام وزارت مزبور مكلف به اجراي اين ماده مي باشند.

تبصره ۱ – در مواردي كه بدهي مالياتي قطعي نشده باشد حكم اين ماده در صورت سپردن تضمين معتبر جاري نخواهد بود.

تبصره ۲ – در صورتي كه موديان مالياتي به قصد فرار از پرداخت ماليات اقدام به نقل و انتقال اموال خود به همسر و يا فرزندان نمايند وزارت امور اقتصادي و دارايي مي تواند نسبت به ابطال اسناد مذكور از طريق مراجع قضايي اقدام نمايد.

اعتراض به مالیات

رأی صادره هیئت حل اختلاف اعتراض داشته باشد، هم شخص مالیات دهنده و هم اداره امور مالیاتی مکلف هستند که

طبق ماده ۲۵۱ قانون مالیات های مستقیم شکایتی را به شورای عالی مالیاتی ارائه دهند

و درخواست ابطال رأی و رقم مالیات در نظر گرفته شده را بدهند.

این کار باید طی مدت یک ماه از تصمیم نهایی هیئت حل اختلاف مالیاتی، منوط به قوانین و مقررات مربوطه انجام شود.

طریقه اقدام

شکایت باید به شکلی جداگانه و در فرم مخصوصی نوشته شود.

شما می توانید این فرم و توضیحات پرونده را از کارشناس امور مالیاتی محل دریافت کنید.

موارد زیر برای نوشتن شکایت بر روی فرم توصیه می شود:

• شکایت باید مختصر و فاقد الفاظ و عبارات و تفصیل باشد.
• خلاصه ای از پیشنهاد دفاعیه را در بخش مربوطه بنویسید.
• متن شکایت باید با توجه به نوع مشکلات و مسائلی که به وجود آمده نوشته شود.
• تمام شواهد و دلایل مؤید شکایت را پیوست کنید.

آیا می توان از تصمیم شورای عالی مالیاتی به دیوان عدالت اداری شکایت کرد؟

از آن جایی دیوان عدالت اداری مرجع رسیدگی کننده به کلیه اختلافات مردم علیه دولت محسوب می شود

و رای صادره از یکی از شعب دیوان نیز بیان گر صلاحیت داشتن دیوان عدالت اداری به جهت رسیدگی به این موضوع می باشد

در صورت تمایل می توان با ارائه دادخواست به دیوان خواستار رسیدگی موضوع در دیوان عدالت اداری شد.