سوء پیشینه کیفری

سوء پیشینه کیفری چیست؟

اگر از قوانین مربوط به سوء پیشینه و مجازات های تبعی اطلاعات کافی ندارید حتما این مطلب را تا انتها مطالعه بفرمایید.

برخلاف مجازات های تکمیلی، مجازات های تبعی در حکم دادگاه هیچ‌گاه قید نمی‌شوند. مطابق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی؛ محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می‌کند:

الف) هفت سال در محکومیت به مجازات‌های سلب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی؛

ب) سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت واردشده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار؛

پ) دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی‌علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج.

تبصره ۱- در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود؛ لکن در گواهی های صادره از مراجع ذی‌ربط منعکس نمی‌گردد مگر به درخواست مراجع قضائی برای تعیین یا بازنگری در مجازات.

تبصره ۲- در مورد جرایم غیر قابل‌ گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع می‌شود.

تبصره ۳- در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدت‌های فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع می‌شود. محکوم در مدت‌زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می‌گردد.

توجه داشته باشید محرومیت از حقوق اجتماعی ممکن است مجازات اصلی یک جرم در قانون باشد که در این صورت ممکن است از مجازات‌های تعزیری درجه ۵، ۶ یا ۷ باشد. مطابق تبصره ۱ ماده ۱۹ موارد محرومیت از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات اصلی همان است که در مجازات‌های تبعی (مواردی که در ماده ۲۶ برشمرده شده) ذکر شده است و باید در حکم دادگاه قید ‌گردد.

مجازاتهای موجب محرومیت ۷ساله از حقوق اجتماعی

مجازات‌های موجب محرومیت ۷ ساله از حقوق اجتماعی:

• مجازات‌های سالب حیات؛
• حبس ابد.
• مجازات های موجب محرومیت ۳ ساله از حقوق اجتماعی

مجازات های موجب محرومیت ۳ ساله از حقوق اجتماعی:

• قطع عضو؛
• قصاص عضو در صورتی که دیۀ جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد؛
• نفی بلد؛
• حبس تا درجه ۴ (حبس بیش از ۵ سال)
• مجازات های موجب محرومیت ۲ ساله از حقوق اجتماعی

مجازات های موجب محرومیت ۲ ساله از حقوق اجتماعی:

• شلاق حدی؛
• قصاص عضو در صورتی که دیۀ جنایت وارد شده نصف دیه مجنی‌علیه یا کمتر از آن باشد؛
• حبس درجه ۵ (حبس بیش از ۲ تا ۵ سال)
• از بین بردن سوء پیشینه کیفری

محکومیت موثر و غیرموثر کیفری

محکومیت‌هایی که در بندهای (الف)، (ب) و (پ) ماده ۲۵ ق.م.ا. برشمرده شده‌اند، طبق تبصره ماده ۴۰ همین قانون، محکومیت‌های مؤثر کیفری محسوب می‌شوند. محکومیت مؤثر، محکومیتی است که محکوم را به ‌تبع اجرای حکم، بر اساس ماده (۲۵) این قانون از حقوق اجتماعی محروم می‌کند.

محکومیت‌های غیرمؤثر یعنی محکومیت‌ هایی غیر از آنچه در بندهای سه‌گانه ماده ۲۵ ق.م.ا. ذکرشده، در پیشینه کیفری محکوم‌علیه درج می‌شوند؛ ولی چنانچه سوابق کیفری محکوم‌علیه از دادگستری استعلام شود، محکومیت غیر مؤثر آنان در گواهی‌های صادره درج نمی‌شود. مطابق ماده ۹۵ ق.م.ا. محکومیت‌های کیفری اطفال و نوجوانان فاقد آثار کیفری است.

منظور از حقوق اجتماعی مذکور در ماده۲۵ قانون مجازات اسلامی چیست؟

طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی کسانی که سوء پیشینه کیفری دارند از حقوق اجتماعی ذکر شده در ذیل محروم هستند:

الف) داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا؛
ب) عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیئت دولت و تصدی معاونت رئیس‌جمهور؛
پ) تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان‌عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری؛
ت) انتخاب شدن یا عضویت در انجمن‌ها، شوراها، احزاب و جمعیت‌ها به ‌موجب قانون یا با رأی مردم؛
ث) عضویت در هیئت‌های منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف برای کسانی که سوء پیشینه دارند ممنوع است.
ج) اشتغال به ‌عنوان مدیرمسئول یا سردبیر رسانه‌های گروهی
چ) استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاه‌های حکومتی اعم از قوای سه‌گانه و سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به آن‌ها، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری‌ها و مؤسسات مأمور به خدمات عمومی و دستگاه‌های مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آن‌ها.
ح) اشتغال به‌ عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری برای کسانی که سوء پیشینه دارند ممنوع است.
خ) انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام؛
د) انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی برای افرادی که سوء پیشینه دارند ممنوع است؛
ذ) استفاده از نشان‌های دولتی و عناوین افتخاری؛
ر) ثبت شرکت ، اداره یا عضویت در هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت‌نام تجارتی یا مؤسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی

تبصره ۱- مستخدمان دستگاه‌های حکومتی در صورتی ‌که محرومیت از حقوق اجتماعی، خواه به‌عنوان مجازات اصلی و خواه مجازات تکمیلی یا تبعی، حسب مورد در مدت مقرر در حکم یا قانون، از خدمت منفصل می‌شوند.

قابل ذکر است سلب حقوق اجتماعی فقط به موجب قانون یا حکم دادگاه صالح امکان‌پذیر است؛ یعنی یا به ‌موجب مجازات اصلی جرم در قانون و یا به‌ تبع حکم دادگاه به‌عنوان مجازات تبعی و در غیر این دو حالت، کلیۀ حقوق اجتماعی اشخاص به ‌موجب اصل ۲۲ قانون اساسی از تعرض مصون است.

آثار محکومیت و مجازات‌های تبعی صرفاً بر احکام قطعی محکومیت کیفری بار می‌شوند؛ بنابراین، در صورتی‌که حکم کیفری قطعی نشده باشد، هیچ‌گونه اثر تبعی ندارد.

سوء پیشینه کیفری مختص جرایم عمدی است و طبق ماده ۲۵ ق.م.ا. مجازات‌های تبعی صرفاً به جرایم عمدی محدود شده است؛ بنابراین، در جرایم غیرعمدی مجازات تبعی وجود ندارد. محکومیت‌هایی که شامل مجازات‌های تبعی می‌گردند صرفاً مجازات‌های شرعی مثل حد یا قصاص نیستند بلکه برخی از جرایم تعزیری نیز موجب محرومیت از حقوق اجتماعی می‌گردند.

البته بر اساس بندهای سه‌گانۀ ماده‌ ۲۵ ق.م.ا. تمامی مجازات‌های حدی مشمول اثر تبعی محکومیت کیفری است.

محرومیت از حقوق اجتماعی به ‌عنوان مجازات‌های تبعی جز در سه مورد که در بندهای (الف)، (ب) و (پ) ماده ۲۶ ق.م.ا. آمده، دائمی نیستند بلکه محدود به مدت‌هایی هستند که مبدأ این مدت‌ها، یکی از سه تاریخ ذیل است:

• از تاریخ اجرای حکم؛
• از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی (در مورد مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد)؛
• از تاریخ شمول مرور زمان (در مجازات‌های تعزیری)؛
• چنانچه جرم از نوع قابل‌گذشت باشد (طبق ماده ۱۰۴ ق.م.ا.) و مطابق شرایط ماده ۲۵ ق.م.ا. مشمول مجازات تبعی هم باشد و شاکی یا مدعی خصوصی این جرم پس از صدور حکم قطعی، گذشت نماید. اجرای مجازات متوقف و اثر تبعی مجازات هم رفع می‌گردد. (تبصره ۲ ماده ۲۵ ق.م.ا.)

تاثیر عفو خصوصی بر زوال آثار محکومیت

عفو خصوصی موجب زوال آثار محکومیت و سوء پیشینه نیست مگر این‌که تصریح‌شده باشد؛ بنابراین، محکوم‌علیه ای که مجازات او مشمول عفو خصوصی شده، پس از تاریخ عفو طی مدت‌های مقرر در ماده ۲۵ ق.م.ا. از حقوق اجتماعی محروم می‌شود. هر چند عفو در تبصره ۳ ماده ۲۵ ق.م.ا. به‌طور مطلق به ‌کار رفته، اما مقصود از آن عفو خصوصی است.