اعسار از هزینه دادرسی

اعسار از هزینه دادرسی

برای اثبات هر حق یا ادعایی که نسبت به شخص یا اشخاصی داریم لازم است که اقدام به طرح دادخواست نماییم تا بتوانیم به کمک دادگستری حق خود را مطالبه کنیم.

اما گاها برای مطالبه حق خود و طرح دادخواست و به تبع آن طرح دعوا می بایست هزینه دادرسی سنگینی پرداخت کنیم که ممکن است غالبا افراد توانایی پرداخت آن را نداشته باشند و از طرح دعوا صرف نظر می کنند.

برای مثال اگر دعوای مالی بخواهیم طرح نماییم که ارزش آن ۳۰ میلیون تومان می باشد باید ۵/۳ درصد آن را به عنوان هزینه دادرسی پرداخت کنیم.

البته لازم به ذکر است هزینه دادرسی در هر مرحله از دادرسی متفاوت است به طور مثال اگر دعوا در دادگاه تجدید نظر مطرح باشد هزینه دادرسی برای تجدید نظر خواهی ۵/۴ درصد خواهد بود.

حال قانون با پیش بینی وضع موجود، حالتی را به نام اعسار ایجاد کرده است تا اشخاص از حقوق خود متضرر نشوند.

اعسار چیست

اعسار به معنای سختی است و حالت و وضعیتی است که شخص در حال حاضر توانایی پرداخت وجه را به عنوان هزینه دادرسی، مالی که به موجب محکومیت در دعوا به آن محکوم شده است و… ندارد.

در این حال با اثبات این امر خواهان دعوا لازم نیست فعلا هزینه دادرسی را بپردازد یا از پرداخت بخشی از آن توسط قاضی دادگاه معاف می شود.

چگونگی طرح اعسار از هزینه دادرسی

خواهان یک دعوا می تواند همزمان با طرح دعوای اصلی دادخواست اعسار از هزینه دادرسی نیز مطرح نماید البته جدای از دادخواست اصلی نیز مشکلی به وجود نمی آورد.

سپس می بایست دو نفر شهادت بدهند که از وضعیت مالی شخص خواهان دعوا اطلاع دارند و او را تصدیق می نمایند.

دادگاه پس از وصول دادخواست اعسار از هزینه دادرسی ممکن است به صرف شهادت آن دو نفر و بررسی وضعیت حکم به اعسار شخص خواهان حکم بدهد و یا ممکن است حضور شهود را جهت کسب اطلاع ضروری بداند و آن ها را احضار نماید.

لزوم ارایه استشهادیه دو نفر

اعسار از هزینه دادرسی باید به استناد استشهادیه دو نفر از افرادی که از وضعیت مالی معسر مطلع هستند، باشد.

این دو نفر باید مدارک و شهادت خود را از بضاعت کم فرد در پرداخت هزینه دادرسی به دادگاه اعلام ‌کنند.

اعسار در محکومیت‌های مالی و جزایی عبارت از آن است که به موجب حکم دادگاه حقوقی یا کیفری در امر جزایی، شخص به پرداخت وجه، مال یا جزای نقدی در حق دیگری محکوم شود اما توانایی و تمکن پرداخت آن را نداشته باشد.

در این حالت شخص برای اثبات ادعای اعسار، باید حداقل چهار شاهد به دادگاه معرفی کند که لازم است این شهود از وضع معیشتی و زندگی او مطلع باشند و در استشهادیه به مشخصات، شغل، نحوه گذران زندگی و عدم تمکن مالی مدعی اعسار شهادت دهند.

در نهایت اگر شخصی بتواند اعسار خود را در دادگاه ثابت کند، می‌تواند از مزایای معافیت از تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی یا استفاده از وکیل بدون پرداخت هزینه استفاده کند.

در خصوص دادگاه صالح رسیدگی به دعوی اعسار باید گفت، دادگاهی صالح است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد یا در اصلِ دعوی حکم صادر کرده است.

اما اظهار نظر در مورد اعسار از هزینه تجدیدنظرخواهی یا فرجام‌خواهی با دادگاه نخستینی است که رای تجدیدنظرخواسته یا فرجام‌خواسته را صادر کرده است نه خود دادگاه تجدیدنظر یا مرجع فرجام.

به طور کلی رسیدگی به دعوای اعسار از هزینه دادرسی هیچ وقت با دادگاه تجدیدنظر یا مرجع فرجام نیست.

در روند رسیدگی به دعوای اعسار در هر شکلی که مطرح شود، تمامی تشریفاتی که برای جلسه رسیدگی در دیگر دعاوی لازم است،

باید رعایت شود و روال کار به این شکل است که اصحاب دعوی یعنی مدعی اعسار (معسر) و طرف دعوای اصلی، برای حضور در جلسه رسیدگی در وقت مقرر دعوت می‌شوند.

در این بین حاضر کردن شهود از جانب معسر بستگی به نظر دادگاه دارد. ممکن است دادگاه به همان شهادت‌نامه تفصیلی که ضمیمه

دادخواست شده، اکتفا کند و ممکن است از مدعی اعسار بخواهد که شهود خود را حاضر کند البته خوانده دعوای اعسار هم می‌تواند دلایلی بر تمکن مدعی ارایه کند.

رای دادگاه در خصوص قبول اعسار، حضوری محسوب می‌شود.

بدین معنا که اگر خوانده‌ اعسار از هزینه دادرسی حاضر نشود و هیچ لایحه‌ای نیز ارسال نکند و حتی اگر ابلاغ اخطار هم در شکل قانونی بوده و از جلسه رسیدگی اطلاع حاصل نکرده باشد، حکم را از وضع حضوری خارج نمی‌کند.

در مورد قطعی بودن یا قابلیت تجدید نظر و فرجام بودن حکم اعسار، قانون نظر خاصی نداشته و مانند دیگر احکام عمل کرده است.

در برخی موارد می‌توان گفت اعسار که یكی از دعاوی رسمی و قانونی در دادگاه‌های كشور است به عنوان حربه‌ای قانونی از سوی سودجویان جهت اطاله دادرسی استفاده می‌شود.

کارشناسان در این رابطه معتقدند که اصلاح قانون و اضافه شدن چند راهكار ساده می‌تواند هم حق معسران واقعی را حفظ كرده و هم از اطاله بی‌مورد دادرسی در هنگام مطرح كردن دعوای اعسار جلوگیری كند.

ویژگی های اعسار از هزینه دادرسی

دادخواست اعسار جنبه شخصی دارد یعنی فقط در مورد شخص متقاضی صدق می کند و همان شخص می تواند از مزایای آن استفاده کند؛

برای مثال اگر شخص فوت کند وراث وی نمی توانند از مزایای اعسار استفاده کنند و همچنین اثبات اعسار فقط مختص همان دعوا است و شخص نمی تواند باحکم اعسار دعاوی متعددی علیه اشخاص متعدد مطرح نمایید.

ولی استثنا می توان چندین دعوا علیه یک نفر مطرح نماید و حکم اعسار صادر شده برای همه آن ها کافی خواهد بود.

آثار اعسار

اگر ادعای اعسار از هزینه دادرسی مورد پذیرش قرار بگیرد قانون یک سری مزیت ها برای این افراد در نظر گرفته است.

این مزیت ها عبارت اند از:

• معافیت از پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی
• دارا شدن وکیل و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله آن

آیا اشخاص حقوقی نیز می توانند مدعی اعسار باشند؟

اشخاص حقوقی مانند شرکت های تجاری در صورتی که قادر به پرداخت هیچ گونه مالی تحت هر عنوان (هزینه دادرسی، مالی که در

دعوایی محکوم به پرداخت آن شده باشند) نمی توانند دادخواست اعسار از هزینه دادرسی و موارد گفته شده را مطرح نمایند.

و در صورت طرح دعوای اعسار از هزینه دادرسی ، توسط دادگاه دادخواست رد می شود.

ادعا و طرح اعسار صرفا مختص اشخاص حقیقی است اشخاص حقوقی در صورت مواجه شدن با مشکلات مالی که قادر به پرداخت هیچ مبلغی نباشند می بایست تقاضای ورشکستگی نمایند.

مطالعه بیشتر :

تفاوت اعسار و ورشکستگی

لازم به ذکر است طبق مقررات قانون تجارت، چنانچه تاجری مدعی اعسار باشد باید ابتدا دادخواست ورشکستگی دهد و سپس با اثبات ادعای وی، معافیت از پرداخت هزینه‌های دادرسی شامل حال وی خواهد شد.

گفتنی ا‌ست بررسی وضعیت مالی تاجر نیازمند صرف وقت و دقت بسیاری ا‌ست چرا که ورشکستگی یک تاجر بر اقتصاد کشور و وضعیت سایر تجار تاثیرگذار خواهد بود و درست به همین دلیل اعسار تاجر پذیرفته نمی‌شود.

هزینه دادرسی چیست ؟

می‌توان گفت که افراد هنگام مراجعه به مراجع قضایی جهت شکایت در راستای احقاق حقوق خود متحمل هزینه‌هایی خواهند شد که از آن با نام هزینه‌های دادرسی یاد می‌شود.

هزینه‌های دادرسی شامل هزینه‌هایی از قبیل هزینه تمبر، دستمزد کارشناس، هزینه اجرای قرار معاینه، تحقیقات محلی و … است.

لازم به ذکر است هزینه‌های دادرسی از جمله راه‌های تامین بودجه مملکتی هستند و از طرفی وجود این هزینه‌ها مانع از طرح دعاوی واهی و بی‌اساس می‌‌شود. در نتیجه تا حدودی از ازدحام بی‌دلیل مراجع قضایی جلوگیری می‌شود.

ممکن است هزینه‌های مذکور به قدری بوده که از عهده‌ پرداخت شخص خواهان یا شاکی خارج باشد که در این حالت، موضوع اعسار از هزینه‌های دادرسی مطرح می‌شود.

به بیانی خواهان در حالتی که توانایی پرداخت هزینه‌های مقرر قانونی را نداشته باشد، می‌تواند با ارایه دادخواست اعسار از هزینه دادرسی و ارایه دلایل مبنی بر عدم تمکن خود موقتا از تادیه هزینه دادرسی دعوی در مرحله بدوی، واخواهی یا تجدیدنظر معاف شود.

دعوی اعسار از هزینه‌های دادرسی می‌تواند همراه با دعوی اصلی یا به صورت مستقل مطرح شود.

در مقاله « هزینه دادرسی و جدول تعرفه خدمات قضایی سال ۹۹» تمامی هزینه های دادرسی را ارائه نمودیم.