مهر و موم ترکه

مهر و موم ترکه

در این مقاله قصد داریم تا درباره مهر و موم ترکه اطلاعات جامع و کاملی را به شما عزیران ارائه دهیم. در مقاله « تقسیم ترکه » به تفصیل درباره ترکه و سهم الارث صحبت کردیم . همچنین گفتیم که سهم الارث طبقه اول و دوم و سوم چگونه تقسیم خواهد شد.

مهر و موم ترکه یکی از روش های نگهداری ترکه است. در واقع اولین اقدامی که در اداره امور ترکه باید به عمل آید نگهداری ترکه است . نگهداری ترکه به وسیله دو عمل انجام می گیرد :۱- مهر و موم کردن ، ۲- تحریر ترکه .

که در این مقاله قصد داریم درخصوص مهر و موم ترکه صحبت کنیم.

تعریف مهر و موم ترکه

الف – اشخاصی که صلاحیت درخواست مهر و موم ترکه را دارند

طبق ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی، هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کند، مگر این که شخص یا اشخاص ذینفع ، رسیدگی به دعوی را مطابق مقررات قانون درخواست نموده باشند.

ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی ، اشخاص ذینفع در ترکه را بیان کرده است. این اشخاص عبارتند از :

• به هر یک از ورثه یا نماینده قانونی آنها .
• موصی له ، در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد.
• طلبکار متوفی ، که طلب او مستند به سند رسمی با حکم قطعی باشد.
• مقدار طلب ، در صورتی که در مقابل طلب، رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد.
• کسی که از طرف متوفی به عنوان وصایت معین شده باشد .

پس از رسیدن درخواست مهر و موم از طرف ذینفع به دادگاه ، دادگاه وقتی را برای انجام مهر و موم تعیین و به دستور ماده ۱۷۵ قانون امور حسبی « وقت مهر و موم را دادگاه به اشخاصی که ذینفع بداند اطلاع می دهد، ولی نباید این امر موجب تأخیر مهر و موم شود ، عملی نماید.»

در صورتی که بین ورثه محجوری باشد که ولی یا وصی یا قیم نداشته باشد و يا غایبی باشد که برای اداره اموال خود نماینده نداشته باشد، دادرس باید پس از مهر و موم ترکه، مراتب را به دادستان ( رئیس حوزه قضایی ) اطلاع دهد که جهت تعیین قیم یا امین اقدام نماید .(ماده ۱۷۲ ،۱۷۳ ق.ا.ح)

ب- وظایف کسی که برای مهر و موم ترکه به محل می رود

۱- عمليات مهر و موم ترکه :

عملیات مهر و موم ترکه عبارتند از:

• اموال در محل محفوظی مانند صندوق ، اطاق ، زیر زمین و امثال آن نهاده شده ، درب آن قفل گردیده و از طرف دادگاه مهر می گردد.
• کلید قفل هایی که روی آن مهر و موم شده در دادگاه بایگانی و این امر در صورت مجلس قید میشود.
• ماده ۱۷۹ قانون امور حسبی می گوید : نسبت به اموالی که مهر و موم آن ممکن نیست ، صورت اجمالی از آن برداشته شده و در صورت لزوم نگهبانی بر آن می گمارند.
• طبق ماده ۱۸۰ قانون امور حسبی و در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد، اموال نامبرده در همان محلی که متوفی گذارده است مهر و موم خواهد شد، مگر اینکه موجبی برای تغییر محل باشد.
• اشیاء ضایع شدنی یا اشیایی که نگاهداری آنها مستلزم هزینه بی تناسب است یا اموال کم قیمتی که حمل و نقل آنها مستلزم زحمت و اشتغال مكان وسیعی است ، ممکن است مهر و موم نشود و فروخته شود و پول آن در صندوق دادگستری یا یکی از بانکهای معتبر تودیع شود. (ماده ۱۹۳ ق.ا.ح)
• هزینه ای که برای کفن و دفن متوفی با رعایت شئون او لازم و ضروری است از وجوه نقد برداشته می شود و اگر وجه نقد نباشد و از ترکه برداشته شده و به فروش می رسد و بقیه مهر و موم خواهد شد. (ماده ۱۹۰ ق.ا.ح)
• هر گاه در حین مهر و موم ترکه، وصیت نامه یا برگ های دیگری پیدا شود که در لفافی مهر و موم شده باشد دادرس مشخصات اوراق و چگونگی مهر و موم و عنوانی که روی آن نوشته شده و نشانه روی لفاف را در صورت مجلس نوشته ، دادرس و حاضرین اگر معروف باشند و بتوانند امضاء کنند امضاء می نمایند و اگر امتناع از امضاء نمایند امتناع آنها از امضاء نوشته می شود.
• لفاف مذکور در ماده فوق به دادگاهی که برای رسیدگی به امور ترکه صالح است فرستاده می شود .
• اگر از عنوان روی لفاف یا علائم دیگری معلوم شود که برگها متعلق به غير متوفی است ، دادرس برگ ها را به صاحبان آن رد نموده و رسید دریافت می نماید و مشخصات آن را در صورت مجلس می نویسد و اگر صاحبان برگ ها حاضر نباشند آن را تأمین می نماید تا صاحبان آنها مطالبه نمایند . ( ماده ۱۸۳ ق.ا.ح)
• هر گاه وصیت نامه در لفاف نباشد دادرس اوصاف آن را در صورت مجلس نوشته آن را به دادگاهی که برای رسیدگی به امور ترکه صالح است می فرستد.
• دادگاهی که لفاف مذکور در مواد فوق به آنجا فرستاده شده است آن را باز می کند و در صورتی که برگها جزو ترکه باشد امانت نگاه می دارد والا اگر صاحبان آن حاضر باشند به آنها داده می شود و اگر حاضر نیستند محفوظ می ماند تا صاحبان آن حاضر شوند و اگر معلوم نباشد که برگها متعلق به کیست ، برگ ها در دادگاه می ماند تا صاحب آن معلوم شود .
• در مواردی که وصیت نامه معتبری به نظر دادرس می رسد که آن وصیت نامه مشتمل بر امور فوری باشد، دادرس اجازه می دهد که امور مذکور انجام داده شود.
• در موقع مهر و موم ترکه یا برداشتن مهر و موم اشیاء یا نوشتجاتی که داخل در ترکه نبوده و متعلق به زن یا شوهر متوفی یا متعلق به غیر باشد به صاحبان آنها رد و مشخصات اشياء نامبرده در صورت مجلس نوشته می شود .
• آن مقدار از اثاث البيت و غیره که برای زندگانی عیال و اولاد متوفی ضرورت دارد و همچنین اشیایی که قابل مهر و موم نیست ، مهر و موم نمی شود و اشياء مزبور در صورت مجلس توصیف می گردد .

۲- تنظیم صورت مجلس

دومین وظیفه ای که بر عهده کسی که به محل مهر و موم می رود ، تنظیم صورت مجلس مطابق ماده ۱۷۶ق.ا.ح است .

صورت مجلس مذکور باید به امضای کسی که مباشر مهر و موم است و اشخاص ذینفع برسد.

در صورتی که اشخاص مزبور نخواهند یا نتوانند امضاء کنند مراتب، در صورت مجلس ذکر می شود .

– در مورد برداشتن مهر و موم نیز کسانی که حق در خواست مهر و موم ترکه را دارند می توانند رفع مهر و موم را درخواست نمایند. (ماده ۱۹۴ ق.ا.ح)

– در موقع برداشتن مهر و موم صورت ریز آن چه از ترکه مهر و موم شده ، مطابق ترتیب مذکور در تحریر ترکه برداشته خواهد شد و اگر تنظیم صورت ریز ترکه در یک جلسه تمام نشود در آخر هر جلسه آن قسمتی از ترکه ، که مهر و موم آن برداشته شده مجددأ مهر و موم می شود.

– دادرس دادگاه می تواند برداشتن مهر و موم ترکه را خود انجام دهد یا به کارمند علی البدل رجوع نماید.

– درخواست برداشتن مهر و موم از دادگاه بخشی (دادگاه عمومی ) می شود که برای رسیدگی به امورتر که صالح است

–  هر گاه ترکه در حوزه دادگاه دیگری باشد، دادگاه محل وجود ترکه ، به دستور دادگاه مذکور اقدام به رفع مهر و موم می نماید و صورت مجلس مربوط به این عمل را به دادگاهی که دستور برداشتن مهر و موم را داده است می فرستد . ( ماده۱۹۵ ق.ا.ح)

– دادگاهی که مهر و موم را بر می دارد روز و ساعت برداشتن مهر و موم را معین و به عموم وراث و وصی و موصی لهم که معروف و محل اقامت آنها در حوزه آن دادگاه باشد ، ابلاغ می نماید.

– عدم حضور اشخاصی که وقت برداشتن مهر و موم به آنها اطلاع داده شده مانع از برداشتن مهر و موم نخواهد بود.

– در صورتی که بین ورثه غایب یا محجور باشد رفع مهر و موم بعد از تعیین وکیل یا امین برای غایب و تعیین قیم برای محجور به عمل خواهد آمد.

در موارد زیر مهر و موم بدون تنظیم صورت ریز ترکه برداشته می شود:

• در صورتی که در خواست کننده مهر و موم درخواست رفع مهر و موم را بدون تنظیم صورت ریز ترکه نماید و بین ورثه محجور یا غایب و علت دیگری برای مهر و موم یا تحریر ترکه نباشد.
• در صورتی که مهر و موم به درخواست بستانکار با برداشتن مهر و موم بدون تنظیم صورت ریز ترکه رضایت دهد و علت دیگری برای مهر و موم یا تحریر ترکه نباشد.
• اگر علت مهر و موم قبل از برداشتن مهر و موم یا در جریان آن مرتفع شود .

هرگاه بین ورثه، غایب یا محجور باشد و همچنین در صورتی که وارث متوفی معلوم نباشد در موقع برداشتن مهر و موم، ترکه باید تحریر شود.