مراحل استرداد جهیزیه

تشریفات رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه

در این مقاله قصد داریم تا درباره مراحل استرداد جهیزیه اطلاعات جامع و کاملی را برای کسانی که به دنبال استرداد جهیزیه خود بوده و نمی دانند جگونه باید این امر را انجام دهند ارائه دهیم. پیش از انجام هر کاری بایستی بدانیم که برای انجام این درخواست باید به چه دادگاهی مراجعه کنیم.

صلاحیت محاکم در رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه

اولین مرحله از مراحل استرداد جهیزیه آن است که خواهان بداند کدام مرجع قضایی صلاحیت رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه را دارد تا دعوای خود را به آن مرجع تقدیم نماید. برای شناسایی مرجع قضایی صالح ابتدا به موضوع صلاحیت می پردازیم.

الف) صلاحیت ذاتی محاکم:

مدرک شناسایی این نوع صلاحيتها صنف «اداری یا قضایی» و نوع «عمومی یا اختصاصی» و درجه بدوی یا تجدیدنظر» می باشد.

در خصوص صلاحیت ذاتی محاکم در دعوای استرداد جهیزیه باید قائل به تفکیک شد:

۱- چنانچه دعوای استرداد جهیزیه مستقلا مطرح شود:

مطابق بند «ج» ماده ۹ قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۹۴/ ۸ /۱۰ در صلاحیت شورا می باشند.

٢. اگر دعوای استرداد جهیزیه به تبع دعوای طلاق مطرح شود:

وفق ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده با توجه به بند «ج» ماده ۹ قانون شورای حل اختلاف در صلاحیت دادگاه های خانواده می باشد و قاضی ضمن رسیدگی به دعوای طلاق در خصوص استرداد جهیزیه نیز اقدام به صدور رأی می نماید.

متن ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده بدین شرح است:

دادگاه ضمن رأى خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت فرزند و نحوه پرداخت هزینه های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می کند.

همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است. طلاق در صورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکوم به نیز ثبت می شود.

در هر حال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.

ب) صلاحیت محلی محاکم:

در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند .مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد.

هرگاه زوجین دعاوی موضوع صلاحیت دادگاه خانواده را علیه یکدیگر در حوزه های قضایی متعدد مطرح کرده باشند، دادگاهی که دادخواست مقدم به آن داده شده است صلاحیت رسیدگی را دارد.

چنانچه دو یا چند دادخواست در یک روز تسلیم شده باشد، دادگاهی صلاحیت رسیدگی به دعوای زوجه را دارد که به کلیه دعاوی رسیدگی می کند.

هرگاه یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد، دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد برای رسیدگی صالح است.

اگر زوجین مقیم خارج از کشور باشند؛ ولی یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فرد ساکن در ایران و اگر هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زوجه برای رسیدگی صالح است.

هر گاه هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی را دارد، مگر آنکه زوجین برای اقامه دعوا در محل دیگر توافق کنند.

هرگاه ایرانیان مقیم خارج از کشور امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاكم و مراجع صلاحیت دار محل اقامت خویش مطرح کنند، احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجرا نمی شود مگر آنکه دادگاه صلاحیت دار ایرانی این احکام را بررسی و حکم تنفیذی صادر کند.

مراحل استرداد جهیزیه

الف) مرحله اول از مراحل استرداد جهیزیه ؛ تعیین مالی یا غیرمالی بودن دعوا:

دعوای استرداد جهیزیه یک دعوای «غیرمالی» محسوب می شود و خواهان باید هزینه دعاوی غیرمالی را به دادخواست خود الصاق نماید تا دعوای وی در مراجع قضایی ذیصلاح پذیرفته شود.

البته اگر قیمت اموال مورد درخواست باشد باید دعوا را مالی محسوب و مقوم بر پنجاه و یک میلیون ریال با جلب نظر کارشناس کرد.

ب) مرحله دوم از مراحل استرداد جهیزیه ؛ طریقه تقدیم دادخواست استرداد جهیزیه:

استرداد جهیزیه یک دعوا محسوب می شود که باید با تقدیم دادخواست نه درخواست صورت پذیرد. هرچند بدون تشریفات آیین دادرسی مدنی به آن رسیدگی خواهد شد.

ج) مرحله سوم از مراحل استرداد جهیزیه ؛ تعیین خواهان و خوانده دعوا:

زن در دعوای استرداد جهیزیه سمت خواهان را به خود می گیرد و به طرفیت مرد به عنوان خوانده طرح دعوا می کند. اگر دعوای مطالبه قیمت اموال درخواست شود زن می تواند علیه کسانی که به نوعی موجب خسارت و تلف مال شده اند طرح دعوا نماید. در این صورت باید آنها نیز جزء خواندگان دعوا قرار گیرند.

د) مرحله چهارم از مراحل استرداد جهیزیه ؛ نحوه تنظیم خواسته دعوا:

اگر دعوای مطروحه استرداد جهیزیه باشد باید « تقاضای استرداد تمامی جهیزیه به موجب لیست پیوست به انضمام خسارات قانونی بدوأ صدور دستور توقف مبنی بر توقیف اموال » خواسته دعوا باشد.

اگر دعوای مطالبه قیمت جهیزیه مطرح شود باید خواسته « تقاضای پرداخت خسارت (قیمت اموال) به موجب اسناد و مدارک پیوست با جلب نظر کارشناس فعلا مقوم به پنجاه و یک میلیون ریال بدوأ صدور قرار تأمین خواسته » باشد.

ذ) مرحله پنجم از مراحل استرداد جهیزیه ؛ اسناد و مدارک لازم برای استرداد جهیزیه :

اهم مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای استرداد با مطالبه قیمت جهیزیه عبارتند از:

– کلیه اسناد و مدارک دال بر وجود رابطه زوجیت و انقطاع آن از جمله سند نکاحیه، گواهی عدم سازش، دادنامه دادگاه.

– کلیه اسناد و مدارک دال بر تحویل یا آورده شدن اموال و جهیزیه به زندگی مشترک از جمله لیست جهیزیه، تأمین دلیل، شهادت شهود، سیاهه جهیزیه

– کلیه اسناد و مدارک دال بر معرفی تعدی و تفریط بودن یا از بین رفتن جهیزیه از جمله معاینه محل، استشهادیه.

اقدامات احتیاطی در انجام مراحل استرداد جهیزیه

۱. درخواست دستور موقت:

زن می تواند درخواست دستور موقت مبنی بر توقیف و مهر و موم جهیزیه را قبل یا ضمن دادخواست استرداد جهیزیه به مرجع مربوطه تقدیم نماید تا از نقل و انتقال یا تلف یا هر نوع خسارت احتمالی در آینده در امان باشد.

٢. درخواست تأمین خواسته:

تأمین خواسته یعنی توقیف اموال؛ بنابراین، خواهان دعوای استرداد جهیزیه یا مطالبه خسارت ناشی از تلف جهیزیه می تواند هم زمان یا قبل و یا بعد از دادخواست اصلی درخواست توقیف اموال را بنماید تا اموال موجود توقیف و خواسته دعوا از آن تأمین گردد.

٣. درخواست تأمین دلیل:

اگر خواهان اسناد و مدارکی دال بر موجود بودن اموال و جهیزیه در محل زندگی مشترک در دست ندارد یا لیستی نشان از تحویل جهیزیه به شوهر در دسترس یا موجود نیست می تواند با دادخواست تامین دلیل تمامی اموال موجود در خانه را تأمین و توسط عضو شورا با کارشناس متخصص لیست دقیق اموال را به دست آورد تا ادله کامل برای طرح دعوای خود داشته باشد.

۴. شکایت کیفری فروش مال غیر:

طبق قانون شوهر اجازه فروش جهیزیه زن را ندارد؛ زیرا این اموال به زن تعلق دارد و شوهر فقط تا بقای زندگی مشترک حق استفاده از این اموال را دارد؛

اما گاهی اوقات اتفاق می افتد که برخی مردان اقدام به فروش جهیزیه همسرانشان می کنند گرچه با فروش این اموال توسط شوهر او مسئول جبران خسارت و برگرداندن عين، مثل یا قیمت آن است؛

ولی فروش این اموال و امضای آن توسط شوهر ایجاد رابطه امانی نمی کند، بلکه فقط برای اثبات مالکیت نسبت به آنهاست به طوری که در صورت بروز اختلاف، مورد استفاده قرار گیرد.

البته فروش این اموال توسط شوهر می تواند از سوی دادسرا و دادگاه به عنوان فروش مال غیر مورد رسیدگی قرار گیرد اگر برابر حکم دادگاه شوهر با فروش جهیزیه به عنوان فروش مال غیر محکوم گردد.

علاوه بر مجازات مقرر در خصوص کلاهبرداری مکلف است عین مال یا در صورت نبودن عين مال، مثل یا قیمت آن را به زوجه برگرداند و برای این امر نیازی به ارائه دادخواست حقوقی نیست.

اگر زن بخواهد با شکایت کیفری موضوع فروش مال غیر را پیگیری کند باید در دادسرای محل وقوع جرم یعنی، دادسرایی که جهیزیه در آن حوزه به فروش رفته، شکایت کند و اگر بخواهد با تقدیم دادخواست حقوقی اقامه دعوا کند باید دادخواست استرداد جهیزیه را در دادگاه محل اقامه تحویل دهد.